خبرگزاری مهر-گروه هنر: در حال حاضر در کشورهای صاحب صنعت سریال و فیلمسازی نقش شبکه نمایش خانگی هم در مواجهه با مخاطب و هم در مساله اقتصادی بسیار مهم است و بسیاری از مردم در انتظار تولید و عرضه آثار جدید به ویژه سریال‌های مطرح در این شبکه هستند و این امر تا جایی پیش رفته که حتی در فاصله کیلومترها دورتر نیز مردم کشورهای مختلف آثاری را خریداری و تماشا می‌کنند.
هرچند در ایران نیز سال ها از آغاز به کار شبکه نمایش خانگی می گذرد، اما این رسانه همچنان در مرحله آزمون و خطا قرار دارد و هنوز نتوانسته مخاطب ثابت برای خود به دست آورد. کیفیت پایین آثار در زمینه ساخت، محتوای بدون جذابیت برای مخاطب و توقف در عرضه برخی از محصولات از جمله دلایلی است که سبب شده مخاطب به آثار تولید شده در شبکه نمایش خانگی کمتر اعتماد کند.
جایگاه مهم شبکه نمایش خانگی در جهان و ایران و همچنین لزوم بازنگری در سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها در این حوزه در کشورمان سبب شد در گزارشی به این موضوع بپردازیم. در این گزارش با حسین مسافرآستانه مدیرعامل موسسه رسانه های تصویری، علی معلم تهیه کننده و منتقد سینما، بهرنگ توفیقی کارگردان و مهدی داوری تهیه کننده گفتگو کردیم تا شرایط تولید در شبکه نمایش خانگی، کیفیت آثار و سطح استقبال مخاطب را مورد بررسی قرار دهیم.
با ما در این گزارش همراه باشید:
مخاطبان قاضیان اصلی آثار شبکه نمایش خانگی
حسین مسافرآستانه مدیرعامل موسسه رسانه های تصویری و دبیر سومین جشنواره بین المللی فیلم‌های ویدیویی «یاس» که به تازگی برگزار شده است در این‌باره به خبرنگار مهر گفت: طی سال های گذشته به دلیل عملکرد بدون برنامه در شبکه نمایش خانگی و با توجه به تولید فیلم بدون آیین نامه منسجم، شرایطی به وجود آمد تا این شبکه دچار صدمه شود. البته مدتی است در تلاش هستیم با آسیب‌شناسی این موضوعات بتوانیم ضمن رفع مشکلات قبلی برای آینده این مدیوم مهم هنری نیز برنامه مدون و تاثیرگذاری داشته باشیم.
وی افزود: در دوره‌ای افرادی که در این زمینه فعالیت می کردند به تولیدات شبکه نمایش خانگی تنها به چشم سود شخصی و به عنوان یک فعالیت اقتصادی نگاه می کردند و به تولید انبوه با هزینه های بسیار کم و سودآوری بسیار بالا توجه داشتند. این گروه از تهیه کنندگان شبکه نمایش خانگی مدتی موفق بودند و توانستند از نظر اقتصادی سود ببرند، اما این موفقیت ها دوام پیدا نکرد و مردم نسبت به این حرکت سودجویانه واکنش نشان دادند. تولید انبوه فیلم های کم ارزش و بی ارزش برای یک مدت کوتاهی پول زیادی به جیب برخی تهیه کنندگان ریخت اما ترمز چنین گردش مالی به سرعت توسط مردم کشیده شد ولی متاسفانه مردم نسبت به تولیدات شبکه نمایش خانگی اعتماد خود را از دست دادند.
این مدیر سینمایی تاکید کرد: امروز برای اینکه بتوانیم مخاطب را به سمت تولیدات شبکه نمایش خانگی جذب کنیم باید تولید فیلم و سریال در شبکه نمایش خانگی با استانداردهای لازم همراه باشد تا کیفیت و محتوای خوب بار دیگر اعتماد مردم را جذب کند. در چنین شرایطی است که مردم دوباره اعتماد از دست رفته را نسبت به شبکه نمایش خانگی بدست آورده و از آثار تولید شده در این زمینه استقبال می کنند.
برچسبی برای مشخص کردن اینکه محصول از ابتدا در چه مدیومی تولید شده است
وی با اشاره به اینکه مخاطب بیش از هر چیز باید بداند که چه اثری را از شبکه نمایش خانگی خریداری می کند، بیان کرد: چند هفته گذشته طی جلسه ای در شورای عالی شبکه نمایش خانگی عنوان شد باید محصولاتی که از طریق شبکه نمایش خانگی به بازار ارائه می شود برچسبی داشته باشند که مشخص کند اثر از ابتدا برای عرضه در شبکه نمایش خانگی تولید شده یا از تولیدات سینمایی بوده که بعدا به شبکه نمایش خانگی آمده است. این طرح قرار است به زودی به شرکت های شبکه نمایش خانگی ابلاغ شود تا هرچه سریع تر اجرایی شود.
مخاطب را دست‌کم نگیریم
مدیرعامل موسسه رسانه های تصویری تاکید کرد: همچنین نباید فراموش کرد که برای ایجاد جایگاه مناسب برای شبکه نمایش خانگی باید به چگونگی تولید در این عرصه نیز توجه بیشتری نشان داد. مردم انتظار ندارند اثری که از شبکه نمایش خانگی می‌خرند از لحاظ ساختار و محتوا اثری نازل باشند و برای آنها یک اثر چه برای سینما ساخته شده باشد و سپس به شبکه نمایش خانگی بیاید و یا از ابتدا برای عرضه در شبکه نمایش خانگی ساخته شده باشد با هم فرقی ندارند. ضمن اینکه دیگر تکنولوژی تولید فیلم در شبکه نمایش خانگی و تولید فیلم در سینما یکی است، به همین دلیل نباید در تولید فیلم‌های ویدیویی از نظر کیفیت کم گذاریم و این را به خاطر بسپاریم که مخاطب به خوبی تشخیص می دهد از چه آثاری باید استقبال کند.
دبیر دومین و سومین جشنواره بین المللی فیلم‌های ویدیویی «یاس» بیان کرد: نمی‌توان گفت که در بین آثار سینمایی، تولیدات شبکه نمایش خانگی و سریال هایی که برای این شبکه ساخته می شود کدام یک بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد و همه چیز بستگی به کیفیت دارد. ما از نظر استقبال مخاطب در هر مقطع زمانی شاهد نتایج مختلفی بودیم، به عنوان مثال در حال حاضر سریال «دندون طلا» به کارگردانی داود میرباقری با اقبال بسیاری روبرو شده است و امیدوارم سریال هایی که در آینده نزدیک وارد شبکه نمایش خانگی می شود نیز با استقبال خوبی همراه باشد. ضمن اینکه وقتی یک سریال مورد استقبال قرار می گیرد به رونق این شبکه کمک می‌کند و باعث می‌شود مردم نسبت به دیگر آثار هم حساس‌تر شوند و اگر در همان بازه آثار باکیفیت بیشتری عرضه شود می‌توان امیدوار بود که رونق این عرصه در آن بازه زمانی بیشتر باشد.
وی ادامه داد: در مقطعی شاهد این بودیم که فیلم های ویدیویی نسبت به فیلم های سینمایی از فروش بسیار خوبی برخوردار بوده است، گاهی نیز فیلم های سینمایی خاص از فروش بسیار خوبی برخوردار بود. نباید فراموش کرد که فیلم سینمایی، سریال و یا فیلم شبکه نمایش خانگی بودن به تنهایی معیار استقبال مخاطب نیست بلکه همه چیز به کیفیت اثر مربوط است. در واقع مردم در این زمینه نقش بسیار مهمی دارند، چرا که مردم بعد از دیدن فیلم ها به یکدیگر خبر می دهند که یک اثر را بخرند یا نخرند. نباید فراموش کرد که مردم بهترین قاضی و بهترین مُبَلغ برای فروش آثار در شبکه نمایش خانگی هستند.
مسافر آستانه در پایان گفت: متاسفانه از نظر فرهنگی تعریف شبکه نمایش خانگی برای سینماگران، موسسات عرضه آثار ویدیویی، تولیدکنندگان و حتی مدیران ما خیلی خوب جا نیفتاده است. هنوز هم اگر یک فیلمنامه خوب برای شبکه نمایش خانگی ارائه می شود، می گویند این فیلمنامه حیف است و بهتر است در سینما ساخته شود. باید این را بدانیم که حوزه نمایش خانگی یک حوزه کاملا مستقل است و میزان تاثیرگذاری آن در مردم قابل مقایسه با دیگر حوزه های سینمایی نیست. قرار نیست اگر اثری فیلمنامه ضعیفی دارد به شبکه نمایش خانگی فرستاده شود.
نتیجه تزلزل در عرضه محصولات، کاهش مخاطب است
علی معلم که داوری در سومین جشنواره فیلم‌های ویدیویی «یاس» را نیز برعهده داشت در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت و جایگاه شبکه نمایش خانگی در ایران توضیح داد: شبکه نمایش خانگی در ایران در جای طبیعی خود قرار ندارد و آن گونه که در جهان به این رسانه نگاه می شود در ایران جدی گرفته نمی شود. در جهان نمایش خانگی مرحله بعد از اکران است و فیلم هایی که در سینماها اکران می شود بعد از گذشت مدت زمان مشخص وارد شبکه نمایش خانگی می شود و آثاری که مستقیم وارد شبکه نمایش خانگی می شود بیشتر شامل سریال ها است.
این منتقد سینما افزود: شبکه نمایش خانگی در ایران جای خالی چند مساله را در سینما پرکرده است؛ اول اینکه این شبکه فقدان سالن های سینمایی در بخش های مختلف کشور را تا اندازه ای پر کرده است یعنی شبکه نمایش خانگی به عنوان اولین محل عرضه فیلم در مناطقی است که سینما در آنها وجود ندارد. در بخش دیگر شبکه نمایش خانگی جای خالی شبکه های خصوصی را در کشور پرکرده است؛ شبکه هایی که می توانست محل عرضه گزارش فستیوال ها، برنامه هایی مانند «شام ایرانی» و سریال های مختلف باشد.
وی با ابراز تاسف از بی توجهی مدیریت سینما به شبکه نمایش خانگی بیان کرد: بی‌توجهی مدیران به این حوزه باعث شده آثار این حوزه در پایین ترین سطح ممکن قرار بگیرد، به گونه ای که تیراژ برخی از آثار در این شبکه پایین آمده است. یکی دیگر از دلایلی که سبب شده تا مخاطب کمتر به خرید آثار از شبکه نمایش خانگی میل پیدا کند این است که بحث قاچاق فیلم در کشور بسیار گسترش پیدا کرده و مردم به راحتی و بدون پرداخت هزینه ای می توانند از طریق شبکه های ماهواره ای و یا فضای مجازی فیلم های شبکه نمایش خانگی را ببینند.
موفقیت در تولید سریال در سه سال اخیر
این تهیه کننده سینما بیان کرد: تولید سریال در شبکه نمایش خانگی طی ۳ سال گذشته کمی جدی تر گرفته شده و به نظر من از جمله بخش های موفق در شبکه نمایش خانگی است، اما به دلیل آنکه زمان بندی لازم برای عرضه آن صورت نمی گیرد، این بازار دچار تزلزل شده است.
وی همچنین درباره فیلم‌هایی که مجوز ساخت آنها از ابتدا برای شبکه نمایش خانگی است نیز گفت: در بخش فیلم های ویدیویی که مستقیم برای شبکه نمایش خانگی ساخته می شوند، الگوهای تولید فیلم از الگوهای جریان عادی سینما اما با ساختارهای ضعیف تر گرفته شده است و این آثار غالبا فاقد کیفیت لازم هستند. اکثر این آثار به گونه ای است که مخاطب تمایلی پیدا نمی کند آنها را ببیند، اما با توجه به اینکه این آثار ارزان است برخی افراد آنها را می‌خرند و تماشا می‌کنند که البته تاثیر خوبی بر سلیقه مخاطب ندارد.
معلم در پایان صحبت‌هایش توضیح داد: واقعیت این است که مدیریت سینما این روزها وقت خود را صرف پدیده «هنر و تجربه» کرده و کمتر به مساله شبکه نمایش خانگی فکر می کند و از این فراوانی در نمایش به شکل سینمایی بیشتر استقبال کرده تا آثار شبکه نمایش خانگی.
ترجیح می دهم برای شبکه نمایش خانگی فیلم تولید کنم
بهرنگ توفیقی کارگردان فیلم «سوختن» که در سومین جشنواره فیلم‌های ویدیویی «یاس» جوایز بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را در مسابقه سینمای ایران به دست آورد نیز به خبرنگار مهر گفت: شبکه نمایش خانگی مانند سینمای ایران معیارهای خود را برای فروش دارد و قطعا کسی که سرمایه گذاری می کند یکی از انگیزه های او بازگشت مالی و به سود رسیدن فیلم به لحاظ اقتصادی است.
وی بیان کرد: شرایط استقبال و علاقه نسبت به شبکه نمایش خانگی می توانست بهتر از آنچه که امروز است، باشد اما متاسفانه بخشی از مخاطبان شبکه نمایش خانگی را با سریال های نافرجام که عرضه آنها به شدت بی‌نظم بود از دست دادیم. بارها از مردم شنیده ام که شرایط پخش سریال در شبکه نمایش خانگی باعث شده تا مخاطبان شبکه نمایش خانگی دیگر تمایلی به استفاده از محصولات این شبکه نداشته باشند.
این کارگردان با اشاره به اینکه ارگان های ناظر بر تولید آثار شبکه نمایش خانگی بر کیفیت فیلم های این شبکه بسیار تاثیرگذار هستند، توضیح داد: در دوره ای از فعالیت شبکه نمایش خانگی به دلیل نبود قوانین مناسب، آثاری تولید شد که خارج از حروف الفبای سینمای ایران بود، همین مساله باعث دلسردی بسیاری از مخاطبان در شبکه نمایش خانگی شد. در کنار آن حضور برخی از تهیه کنندگان غیر حرفه ای در حوزه شبکه نمایش خانگی نیز مشکلاتی را به همراه آورد چرا که برخی از تهیه کنندگان تجربه کار در شبکه نمایش خانگی را نداشتند، این درحالی است که شبکه نمایش خانگی بیش از هر رسانه دیگری در سینما نیازمند تهیه کننده متخصص است. به عنوان مثال من در حال حاضر ۲ فیلم را برای شبکه نمایش ساخته ام، اولین فیلم من «زاپاس» نام دارد که به دلیل کم کاری تهیه کننده این فیلم در مرحله تدوین متوقف شد، اما فیلم «سوختن» به تهیه کنندگی علی انصاریان به موقع به پایان رسید. در واقع تهیه کننده ای مانند انصاریان فعالیت خود را به حوزه تهیه کنندگی در بخش شبکه نمایش خانگی محدود کرده و به خوبی می داند فیلم خود را چگونه و چه زمانی به بازار عرضه کند.
بهرنگ توفیقی در پایان گفت: خوشبختانه شبکه نمایش خانگی نسبت به گذشته با رونق بیشتری همراه است و این نشان می دهد که این شبکه بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است، حتی با جدی تر شدن جشنواره فیلم «یاس» شخصا تصمیم گرفتم که پروژه ای که به عنوان یک پروژه سینمایی در دست داشتم برای شبکه نمایش خانگی جلوی دوربین ببرم.
سینمای خانگی رو به افول است
مهدی داوری تهیه کننده سینما نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه تولیدات شبکه نمایش خانگی طی سال های اخیر نازل شده است، بیان کرد: شبکه نمایش خانگی ۳ سال پیش خیلی بهتر از آن چیزی بود که امروز شاهد آن هستیم، کیفیت تولیدات نیز در گذشته بهتر از امروز بود، اما متاسفانه طی سال های اخیر، عده ای احساس کردند که نمی توانند در سینما درآمد خاصی داشته باشند و به سمت نمایش خانگی هجوم آوردند. همین مساله سبب شد تا مخاطب نسبت به آثار بی کیفیت تولید شده در سینما گارد داشته و نتیجه آن کاهش فروش آثار شبکه نمایش خانگی در بازار شد اما این را باید بدانیم که اگر استانداردی برای تولیدات شبکه نمایش خانگی در نظر گرفته شود، بی شک این محصولات با استقبال بالایی از سوی مخاطب همراه می شود و شبکه نمایش خانگی به عنوان یک مکمل خوب برای سینما و تلویزیون انتخاب می شود.
وی بیان کرد: تورم و اقتصاد نامناسب در سینما، شرایطی را فراهم کرد تا تعدادی از عوامل فعال در سینما وارد حوزه شبکه نمایش خانگی شوند تا دست به تولیدات ارزان و بی کیفیت بزنند، همین مساله سبب شد تا اقتصاد شبکه نمایش خانگی نیز به دلیل یک سری تولیدات با محتوای کم کیفیت و بی کیفیت دچار رکود شود. در شرایط بد اقتصادی سازنده فیلم ترجیح می دهد اثری را تولید کند که هزینه کمتری داشته باشد و تنها درصدی از مخاطب را به سمت خود کشد. البته این کار اشتباه است چرا که شبکه نمایش خانگی به تنهایی مدیای خوبی برای کمک به سینما و تلویزیون است.
داوری در پایان با اشاره به جدیدترین تجربه خود در زمینه پخش سریال شبکه نمایش خانگی گفت: عرضه قسمت اول سریال «عطسه» به کارگردانی مهران مدیری که به تازگی در شبکه نمایش خانگی منتشر شده است، با استقبال بالایی همراه بود و قسمت اول این مجموعه با ۲۵۰ هزار نسخه در طول ۲ روز با فروش بسیار بالایی همراه بود. البته فروش و استقبال از این سریال نسبت به دیگر آثار مهران مدیری قابل مقایسه نیست و باید بگویم روند سینمای خانگی رو به افول است، که البته نباید فراموش کرد که تولیداتی عرضه شد و به پایان نرسید و یا کیفیت آن بسیار پایین بود و همین سبب کم شدن مخاطبان این حوزه شد.
همانطور که از صحبت‌های این افراد برآمد شبکه نمایش خانگی دارای ظرفیت‌های بالایی است و می‌تواند چرخه اقتصادی عرصه سینما را نیز رونق بخشد ولی یکی از بزرگترین اجحاف‌هایی که در حق این حوزه شده است اینکه آنقدر جدی گرفته نمی‌شود که بر کیفیت آثار آن نظارت جدی وجود داشته باشد و همچنین در شورای صدور پروانه ساخت در سازمان سینمایی نیز به هنگام صدور مجوز اگر فیلمنامه‌ای قوت کافی نداشته باشد تولید آن برای سینما مجوز نمی‌گیرد ولی برای شبکه نمایش خانگی مجوز می‌گیرد. همچنین منظم نبودن زمان توزیع قسمت های مختلف سریال هایی که برای شبکه نمایش ساخته می شوند از دیگر مسایل مبتلابه این عرصه است که به نظر می رسد مدیران و تولیدکنندگان باید به آن توجه ویژه داشته باشند.
گزارش از نیوشا روزبان