محمدصادق کوشکی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سریال هایی که این شب ها از شبکه های یک و سه سیما روی آنتن می روند، گفت: بررسی مجموعه های «تنهایی لیلا» ساخته محمدحسین لطیفی و «تعبیر وارونه یک رویا» ساخته فریدون جیرانی نشان می دهد که آنها همچون بسیاری دیگر از سریال های تلویزیونی از یک درد مشترک رنج می برند و آن درد مضمون و فیلمنامه است.
وی با اشاره به اینکه مخاطب با تماشای سریال «تنهایی لیلا» ساخته محمدحسین لطیفی همان ابتدا می تواند پایان را حدس بزند، عنوان کرد: این داستان هیچ نوع پیچیدگی و معمایی ندارد و اینکه قصه را با انتهای آن نمایش داده اند تکنیکی برای پوشاندن ضعف های دراماتیک قصه است و اگر هم شخصیت قصه در پایان آن از دنیا می رفت باز هم کمکی به معمایی شدن داستان نمی کرد.
این پژوهشگر دانشگاه شخصیت‌پردازی های سریال را کلیشه ای دانست و عنوان کرد: در این اثر شخصیت های خوب بیش از حد خوب هستند و شخصیت های منفی بیش از حد منفی، مثل شخصیت بنگاه‌دار سریال و یا خانواده پولداری که تمام توجهشان به خارج است و غیرواقعی هستند و حاج آقایی که المان‌های کلیشه ای معمول را دارد و سمبل همه خوبی هاست.
وی درباره این شخصیت ها تصریح کرد: اینها نشان می دهد که تخیل نویسنده داستان ضعیف است، شخصیت ها می توانند از همه افراد جامعه نباشند و موقعیت هایی استثنایی داشته باشند اما باز هم باید واقعی و باورپذیر باشند تا تاثیر بگذارند و در غیر این صورت نشان می دهد که نویسنده های ما با جامعه ارتباطی ندارند و نمی دانند در جامعه چه می گذرد.
کوشکی با بیان اینکه داستان سریال «تنهایی لیلا» به جامعه ایرانی تعلق ندارد آن را در مقایسه با سریال «کلید اسرار» ضعیف تر دانست و افزود: «کلید اسرار» سادگی کودکانه ای دارد و همین باعث می شود برای کودکان قابل پذیرش باشد چون تقابل خیر و شر را نشان می دهد و اینکه اگر خوبی کنید خوبی می بینید و یا برعکس.
وی در مقایسه دیگری میان فیلمنامه «تنهایی لیلا» و «دودکش» اظهار کرد: در «دودکش» که کار دیگری از محمدحسین لطیفی بود اتفاقاتی رخ می داد که هر ایرانی بارها آنها را تجربه کرده است. اگرچه همه مشکلات و بدبیاری ها یک جا جمع شده بود اما چون هر کدام از آنها تجربه افراد مختلف بود مخاطب حس می کرد که نویسنده در داخل جامعه ایران است و مشکلات مردم تهران، بی پولی و دغدغه های دیگر را می داند.
کوشکی در پاسخ به ارتباط میان این دو اثر و اینکه «تنهایی لیلا» المان هایی دینی دارد، تصریح کرد: «دودکش» هم یک سریال غیرمذهبی نیست چراکه از المان های صبر در برابر مشکلات، خویشتن داری، توکل، خانواده داری و... سخن می گوید.
وی با اشاره به نگارش سریال های تلویزیونی توسط نویسندگان جوان عنوان کرد: یک نویسنده چقدر تجربه اجتماعی و فرهنگی دارد که بتواند سریال بنویسد. این کاری است که اکنون در دنیا به صورت تیمی انجام می شود. چقدر داستان های آنها با زندگی مردم گره خورده است؟ اینها سوالاتی است که با دیدن این اثر و سریال های مشابه به ذهن می رسد.
«تعبیر وارونه یک رویا» مثل تست روانشناسی
کوشکی با بیان اینکه کارهای مذهبی تنها به روی آوردن به لوکیشن هایی چون امامزاده منحصر نمی شود، توضیح داد: تمام این موارد که گفته شد با نویسندگی کار در ارتباط است چراکه اگر متن و فیلمنامه قوی باشد کارگردان هم راحت است و اگر ضعیف باشد کاری از دست کارگردانی هم ساخته نیست چون لطیفی فرد شناخته شده ای است و کارهای خوبی تاکنون داشته است.
این مدرس دانشگاه همچنین با اشاره به سریال «تعبیر واورنه یک رویا» که هر شب ساعت ۲۲ روی آنتن می رود عنوان کرد: اگر فریدون جیرانی نویسنده و کارگردان اثر از آن یک سنمایی می ساخت احتمالا یک فیلم پلیسی و جاسوسی متوسطی می شد اما اکنون گویی به این سریال آب بسته شده است.
وی ادامه داد: قسمت های اول سریال به قدری سنگین و آرام بود که انگار ساخته شده است تا مثل یک تست روانشناسی عمل کند، حوصله مخاطب را بسنجد و ببیند که چقدر تحمل دارد و عصبی نمی شود.
فیلمنامه هایی برای ونک به بالا
این فعال فرهنگی با اشاره به اینکه اگر قسمت های اول این سریال را حذف کنیم مشکلی پیش نمی آید، توضیح داد: در قسمت های بعدتر پیوند عاشقانه با یک داستان جاسوسی را داریم که تم کارهای اروپایی و آمریکایی در دهه ۵۰ تا ۷۰ میلادی است.
کوشکی با بیان اینکه جیرانی اگر می خواست می توانست این سریال را آبرومندانه‌تر دربیاورد، گفت: البته من به او خرده ای نمی گیرم چون او کارگردان است و هر تعداد قسمتی که تلویزیون از او می خواهد، می سازد. انتقاد من به تلویزیون است که برایش پول بیت المال و وقت مردم هیچ ضابطه ای ندارد.
وی با طرح سوالی از رییس سازمان صداوسیما عنوان کرد: من از مدیران رسانه ملی به عنوان یک بیننده ایرانی سوال دارم که آیا در کشور ما استعدادهای فیلمنامه نویسی و فیلمسازان خلاق وجود ندارد که صداوسیما به طور انحصاری در اختیار چند نام قرار گرفته است. نمی دانم آیا تاکنون سیاستگذاران این سازمان فرصت کرده اند محصولات سینمایی جشنواره فیلم «عمار» را ببینند؟
کوشکی ادامه داد: محصولات این جشنواره از مضامین بکر، ایمانی و اسلامی برخوردارند و اگر صداوسیما «عمار» را به عنوان یک ویترین قبول ندارد خودش جشنواره ای برای تولیدات جدید راه بیندازد. البته داوران این جشنواره نباید از کسانی باشند که خودشان سریال های اعجاب‌آور تلویزیون را تصویب و تایید کرده اند.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ در پایان با بیان اینکه بعضی از نویسندگان تنها برای مردم ونک به بالا داستان می نویسند، تصریح کرد: امیدوارم ساخت مضامین تکراری در تلویزیون ممنوع شود. درست است که مردم اگر کاری ضعیف هم باشد آن را می بینند اما نباید سواد رسانه ای آنها را دست کم گرفت.