رشته سختی که شما را گول می‌زند!
09:02:18 1400/06/14
آموزش و فعالیت در زمینه جلوه‌های ویژه بصری راهی است پر پیچ و خم که ما برای آشنایی با بعضی از ویژگی‌های آن با یکی از فعالان این حوزه به گفتگو نشسته‌ایم.
عمید رجبی که سال‌هاست در این تولید و آموزش این رشته فعالیت دارد، در گفتگو با ایسنا راهی را که طی کرده، توصیف می‌کند و از ویژگی‌های این رشته می‌گوید.
می‌خواستم بدانم این فیلم‌ها چگونه ساخته می‌شود
او در آغاز درباره ورود خود به این حوزه گفت: از بچگی خیلی زود و به واسه برادرم با سینما و بازی‌های ویدیویی آشنا و به این زمینه بسیار علاقه‌مند شدم. از همان کودکی همیشه این دغدغه را داشتم که این بازی‌های کامپیوتری و این فیلم‌ها چگونه ساخته می‌شود. یکی از مهم‌ترین فیلم‌هایی که در آن دوره دیدم، ترمیناتور ۲ جیمز کامرون بود. اتفاقات این فیلم برایم بسیار عجیب و هیجان انگیز بود. با دیدن چنین فیلم‌هایی، مسیر زندگی‌ام در نوجوانی عوض شد. در ۱۵ سالگی با نرم‌افزارهای کامپیوتری آشنا شدم و فهمیدم یکی از بخش‌های خیلی مهم در حوزه بصری، نرم‌افزارهای سه بعدی هستند.
ورود به حوزه تدریس
او ادامه می‌دهد: آن زمان تنها ابزار آموزش ما اطلاعات خود نرم‌افزارها بودند چون زمینه‌ای برای آموزش وجود نداشت. خیلی زود و با پروژه‌ای انیمیشنی کارم را آغاز کردم. از ۱۷، ۱۸ سالگی روزی بین ۱۴ تا ۱۷ ساعت تمرین می‌کردم. ساخت انیمیشن‌های کوتاهی برای صدا و سیما به نام «پلیس» در همان دوره اتفاق افتاد. آن زمان بازار انیمیشن داغ‌تر بود ولی کم‌کم سراغ جلوه‌های ویژه بصری رفتم. در آن سال‌ها و به هنگام ساخت تیزرهای مختلف تلویزیونی، دیدم چه ضعف بزرگی در زمینه تدریس در ایران وجود دارد. بنابراین از اواخر سال ۸۳ در کنار تولید انیمیشن، شروع به تدریس به شکل حرفه‌ای کردم.
با شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی سعی کردم روابطم را با هنرمندان جهانی گسترش دهم. با FXPHD شروع به همکاری کردم و کم‌کم به عنوان مدرس هم با این کمپانی همکاری کردم.
ساده کردن یک مسیر سخت
رجبی با اشاره به سختی‌هایی که خودش در زمینه آموزش جلوه‌های بصری متحمل شده، یکی از دغدغه‌های اصلی خود را، ساده کردن مسیر سخت برای دیگران دانست و گفت: چون این رشته سخت و تازه است. افراد خیلی بزرگی در دنیا آن را آموزش می‌دهند اما آموزش فارسی خوبی در این زمینه نداشتیم. متاسفانه درآموزش‌های فارسی، همیشه صحت مطالب زیر سئوال می‌رفت ضمن اینکه منابع آموزشی فارسی نداشتیم. خیلی‌ها در زبان انگلیسی مشکل داشتنند. مدرسان خارجی هم نمی‌دانستند نقاط ضعف ایرانیان کجاست. بنابراین آموزش درست در ایران دغدغه من بود. مسیر سختی بود و به اصرار و سماجت بسیار نیاز داشتیم. کم‌کم توانستم افرادی حرفه‌ای را وارد بازار کار کنم که باعث جلب اعتماد شد و امروز یک مرکز آموزش آنلاین در ایران داریم و همان مطالبی را که در دنیا آموزش می‌دهیم، در کشور خودمان هم ارایه می‌دهیم. نتیجه‌اش خیلی موفقیت‌آمیز بوده. بسیاری از هنرجویان ما در بزرگ‌ترین کمپانی‌های جهان کار می‌کنند. جا انداختن جلوه‌های ویژه بصری در ایران خیلی سخت بود ولی کم‌کم هنرمندان بزرگ زیادی به ما پیوستند.
همکاری‌های بین‌المللی از کجا شروع شد؟
رجبی درباره تجربیات خود با هنرمندان و کمپانی‌های بین‌المللی توضیح داد: اواخر سال ۱۳۹۰ شروع به همکاری با FXPHD کردم که یکی از بزرگ‌ترین مراکز آموزشی دنیاست و بزرگ‌ترین کمپانی‌های دنیا هم از آموزش‌های این مؤسسه استفاده می‌کنند و در سراسر جهان همه می‌توانند این دوره‌ها را بگذرانند. در کنار آن به عنوان ویژوال آرتیست برای تولید محتواها و رفرنس‌ها هم همکاری هم می‌کردم. در یکی از این همکاری‌ها بیش از ۴۰ شهر ایران را عکاسی اسپریکال یا ۳۶۰ درجه کردیم که برای ساخت تصاویر اچ‌دی‌آر استفاده شد. این عکاسی‌ها در خیلی از آموزش‌ها و رفرنس‌های FXPHD استفاده شد. از سال ۹۱ از طریق FXPHD و کمپانی فَن‌ری که یکی از بزرگ‌ترین کمپانی‌های ساخت نرم‌افزارهای جلوه‌های ویژة دنیاست، دوره‌ای را ترتیب داده بودند که نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ نفر را به عنوان مدرسینِ رسمی کمپانی فن‌ری برای نرم‌افزار لوک طی ۴ مرحله آزمون خیلی حرفه‌ای انتخاب کنند، من به عنوان اولین ایرانی‌ای که توانست در سال ۹۲ مدرس نرم‌افزار لوک بشود انتخاب شدم و توانستم یکی از مدرسین باشم و در آن‌جا با خیلی از سوپروایزرهای بزرگ دنیا آشنا شدم. کسانی که در زمینة کامپوزیتِین در سینما فعالیت‌های گسترده‌ای دارند، از جمله ویکتور پرز که در فیلم‌های کریستوفر نولان هم کار کرده، در خیلی از فیلم‌های بزرگ دنیا مانند مجموعة بت‌من یا فیلم‌های بزرگ دیگری مانند ساوارز و.... به عنوان لید کامپوزیتر کار کرده است. با فرند پروتر، لیدکاپوزیتر فیلم‌های ترنسفورمر آشنا شدم. در واقع فضایی بود که همه در بزرگ‌ترین پروداکشن‌های دنیا کار می‌کردند. در آن زمان این همکاری‌ها خیلی گسترده شد تا اینکه در خیلی از پروژه‌هایی که FXPHD داشت کار کردم و بعد از طریق یکی از مدیران این مؤسسه مارکس تی‌مور که یکی از تخصص‌های او نوشتن مقاله‌های خیلی مهم این رشته در دنیاست، به عنوان دستیار با او در مقاله‌هایش فعالیت داشتم.
همکاری در نگارش مقالات
رجبی با اشاره به همکاری‌اش در نگارش مقاله‌های گوناگونی که به عنوان منبع در دنیا مطرح هستند، افزود: این همکاری همین‌طور ادامه پیدا کرد تا اینکه من را به عنوان اولین ایرانی ساکن ایران برای تدریس انتخاب کردند و این همکاری تا الان در قالب ۴ دورة آموزشی برای نرم‌افزارهای مایا، لوک، ویرِی و چندین آموزش دیگر ادامه دارد.
او در ادامه در توضیح بیشتر تجربة‌کار با ویکتور پرز از لید کامپوزیتورهای فیلم‌های نولان هم بوده، گفت: FXPHD یکسری دوره‌ها را می‌سازد که یک سوپروایزر جلوه‌های ویژه دارد و ممکن است چندین آرتیست هم کار کنند . آخرین آموزشی که من کار کردم و باید یک شات هالیوودی ساخته می‌شد که سوپروایزر آن ویکتور پرز بود که یکی از بهترین مدرسان کامپوزیت و کامپوزیتورهای دنیاست که با نولان و خیلی از کارگردان‌های بزرگ دنیا کار کرده . این همکاری خیلی تجربة بزرگی بود. ما تقریباً شش ماه هفته‌ای یکی، دو بار به طور آنلاین ملاقات داشتیم و راجع به مسائل خیلی گوناگون صحبت می‌کردیم در آموزش‌های FXPHD وقتی شما پلانی را می‌بندید، مانند این است که پلانی را در یک کمپانی تولید فیلم بسته‌اید و تجربه خیلی بزرگی برای من بود، هرچند که این تجربیات با اشخاصی مانند جان‌مانت‌گومری، مایک سیمور و... ادامه دارد. افراد بسیار بزرگی که سال‌هاست در پروداکشن هالیوودی حضور دارند و همکاری با آنان برای من افتخار بزرگی بود که ادامه هم دارد.
این موفقیت شش ماهه به دست نمی‌آید
او در پاسخ به این پرسش که هنرمندان ایرانی چقدر فرصت همکاری در پروژه‌های بین‌المللی را پیدا می‌کنند، توضیح داد: هنرمندان ایرانی این فرصت را دارند، اما به سختی. چند مشکل وجود دارد الان با توجه به شرایطی که در دنیا پدید آمده و کرونا هم بر آن اضافه شده است، کار کردن ریموت یا از راه دور باب شده است. اعضای بسیاری از شرکت‌ها و کمپانی‌های بزرگ در خانه کار می‌کنند و شاید بسیاری از شرکت‌ها بعد از کرونا هم همین سبک را ادامه بدهند که فرصت خیلی خوبی است برای هنرمندان ایرانی، اما یکسری مشکلاتی که همه می‌دانیم، این را سخت کرده است. زیرا خیلی‌ها حتی برای کار از راه دور هم ، ممکن است بخواهند از ایران بروند. از طرف دیگر، خیلی از هنرمندان ایرانی برای حضور در کمپانی‌های بزرگ از ایران رفتند مانند حبیب زرگرپور از بزرگ‌ترین سوپروایزرهای جلوه‌های ویژة آی‌ال‌ام است و دو بار در زمینة جلوه‌های ویژة بصری نامزد اسکار شده یا محسن موسوی که انی‌آوارد برای جلوه‌های ویژه برده است و سوپروایزر جلوه‌های ویژة سریال گیم‌آف‌ترونز بوده است. هنرمندان ایرانی به جاهای بزرگی رسیدند و به جاهای بزرگی هم می‌رسند، خیلی از هنرمندان داخل ایران هم به جاهای بزرگی رسیدند، خیلی‌ها ایران را ترک کردند و خیلی با توجه به مشکلات و سختی‌ها در ایران کار می‌کنند، پس بستر فراهم است، اما برای کسی که آموزش درست می‌بیند، این رشته را واقعاً یاد می‌گیرد و تلاش می‌کند. اسامی‌ای که گفتم شاید ۱۵، ۲۰ سال زندگی‌شان را روی این رشته گذاشتند. اینطور نیست که یک فرد ۶ ماه با یک نرم‌افزار کار کند و انتظار داشته باشد در بزرگ‌ترین پروژه‌های دنیا کار کند.
نتیجه بی‌اعتمادی به جوانان
رجبی در ادامه این گفتگو درباره وضعیت جلوه‌های ویژه بصری در سینمای ایران گفت: سینمای ما از نظر جلوه‌های ویژه اصلاً شرایط قابل قبولی نداشت و دلایل بسیار زیادی هم دارد. از مهم‌ترین دلایل این است که کارگردان‌های ما متأسفانه اعتقادی به جلوه‌های ویژه بصری نداشتند و فکر می‌کردند که شدنی نیست و اگر هم اتفاق بیفتد باید برای آن با تیم خارجی کار کنیم. خیلی‌ها هم این کار را کردند، پروژه‌های سنگینی که به جوانان ایرانی اعتماد نکردند و با تیم‌های خارجی کار کردند و نتیجه‌ها خیلی بد بود. یعنی اگر همان هزینه را در ایران انجام می‌دادند، نمی‌خواهم بگویم نتیجه صد برابر بهتر می‌شد، اما نتیجه در همان حد اتفاق می‌افتاد که به تدریج خودشان هم متوجه این موضوع شدند که نیاز به جلوه‌های بصری وجود دارد.
نمی‌توان به تعاریف جدید بی‌اعتنا بود
او با اشاره به تعاریف جدید در سینمای روز دنیا ادامه داد: سینما امروز تعریف‌های جدید خودش را دارد، شما نمی‌توانید این تعریف‌ها را نپذیرید و از طرف دیگر هم متوجه شدند که جوانان ایرانی واقعاً استعدادهای خوبی دارند و اگر به آن‌ها میدان داده شود، می‌توانند به تدریج کار را انجام بدهند. خوشبختانه این اتفاق افتاد، نمی‌گویم الان مشکلی در سینما ندارم، اما چند اتفاق مهم افتاد؛ افرادی مانند ما که از قدیم‌ترهای این رشته در ایران هستیم در جوامع بین‌المللی در زمینه‌های مختلف آموزشی و کاری فعالیت کردیم. الان خیلی از بچه‌های ایرانی هستند که در بزرگ‌ترین کمپانی‌های خارجی کار می‌کنند. افراد مهمی که کارهای مهمی هم انجام می‌دهند و همین باعث شد که اعتمادها قدری بالا برود. وقتی ایرانی‌ها را به کمپانی‌های خارجی دعوت می‌کنند چرا خودمان از این‌ها استفاده نکنیم و بعد افرادی مانند من و تیمم آموزش‌های درست جلوه‌های ویژه را به ایران آوردیم و خیلی استعدادها آموزش دیدند و به عنوان یک نیروی کاری فوق‌العاده تربیت شدند. از طرف دیگر شرکت‌ها شکل گرفتند، ما شرکت‌های مختلفی مانند الزهرا، وی‌اف‌اِکس، ایران‌نوین و... داریم.
و بالاخره پیشرفت کردیم
رجبی ادامه داد: این شرکت‌ها شکل گرفتند و درک کردند که باید یک خط تولید حرفه‌ای را دنبال کنند، از طرف دیگر هم از نیروهای آموزش دیده استفاده کردند و از طرف دیگر هم تیم‌های تحقیق و توسعه‌شان را شکل دادند و حتی پروژه‌های خارجی گرفتند و الزهرا روی پروژه‌های فیلم‌های هندی هم کار کرد و اعتماد را بالا برد و بعد شاهد این بودیم که چه پیشرفتی در حال رخ دادن است و همین‌طور که می‌بینید در سال‌های اخیر فیلم‌ها و سریال‌هایی داری که جلوه‌های ویژة قابل قبولی دارد و امروز می‌بینیم که صنعت جلوه‌های ویژة سینمای ما خیلی از کشورهای منطقه شاید بهتر هم باشد، تازه با این بی‌امکاناتی، یعنی اگر امکانات را اضافه کنیم و از لحاظ مالی و سخت‌افزاری حمایت کنیم جوان‌های عجیب و غریبی در ایران هستند که می‌توانند خیلی بهتر از این باشند، ما رو به پیشرفت هستیم و نیاز به کمک هم داریم.
جلوه‌های ویژه بصری مشکلی با کرونا ندارد
رجبی درباره تاثیر اتفاقاتی مانند کرونا و نیز وضعیت اقتصادی بر موضوع جلوه‌های ویژه در سینمای ایران گفت: اتفاق جالبی که وجود دارد این است که رشته‌های جلوه‌های ویژه مشکلی با کرونا ندارد، زیرا هنرمندان جلوه‌های ویژة بصری باید پشت یک کامپیوتر و در یک اتاق بنشینند و کارشان را انجام بدهند. یعنی قبل از کرونا هم بچه‌های جلوه‌های ویژه به نوعی به صورت کرونایی کار می‌کردند و برایشان اتفاق جدیدی نیست. به همین دلیل کرونا مشکلاتی را در این رشته به وجود هم آورده و هم نیاورده، البته منظورم به دلیل شرایط کاری است. اما تولیدها دچار مشکل شدند، یعنی به هر حال برای اینکه جلوه‌های ویژه اتفاق بیفتد، فیلم‌های سینمایی نیاز به فیلم‌برداری و این دارند که متریال‌های لازم ساخته شود تا به فاز جلوه‌های ویژه برسد، از این جهت، کرونا مشکلات زیادی را برای سینمای ایران و جهان به وجود آورده و ما این را می‌بینیم. اما از لحاظ کاری که بچه‌های جلوه‌های ویژه انجام بدهند مشکلی نیست، می‌توانند از راه دور کار کنند و در شرایط استانداردهای کرونایی فعالیت داشته باشند، اما شرایط اقتصادی ضربه زده و بزرگ‌ترین ضربه‌ای که زده هزینه‌هایی است که باید روی سخت‌افزار اتفاق بیفتد. شرایط اقتصادی سخت‌افزارها را بسیار گران کرده، خرید کامپیوتر بسیار گران است به خاطر اینکه ما به سیستم‌های خیلی قوی در این رشته احتیاج داریم و این به شرکت‌ها فشار آورده است.
او معتقد است که اگر این زمینه حمایت شود با توجه به استعدادهای موجود می‌توانیم شرایط فوق‌العاده‌ای را برای جلوه‌های ویژه در ایران داشته باشیم. به خاطر اینکه ایران جزو کشورهایی است که سینما دارد و تولیدات سینمایی هم به جلوه‌های ویژه نیاز دارد و این لازم و ملزوم است که هرچه سینمای ما رشد کند، جلوه‌های ویژه‌مان هم می‌تواند رشد کند، اما نیاز به حمایت خصوصاً سخت‌افزاری و آموزشی دارد تا جوانانی که استعداد و علاقه دارند را رشد بدهیم و به بزرگ‌ترین تولیدات سینمایی برسانیم.
خیلی از افراد گول می‌خورند
رجبی در پاسخ به این پرسش که به جوانان علاقه‌مند به حوزه جلوه‌های ویژه چه توصیه‌هایی دارید، توضیح داد: توصیه من به کسانی که می‌خواهند وارد این رشته شوند این است که چند نکته را در نظر بگیرند؛ اگر واقعاً به این رشته علاقه دارند، وارد شوند. اتفاقی که در جلوه‌های ویژه می‌افتد این است که خیلی از افراد گول می‌خورند، یعنی مثلاً شما فیلم اسپایدرمَن می‌بینید که بسیار جذاب است. فکر می‌کنید که به این موضوع علاقه دارید که ای کاش این تصاویر را من خلق می‌کردم و دوست دارم این کار را بکنم، اما از طرف دیگر نمی‌دانید که واقعاً رشتة ساده‌ای نیست. اینطور نیست که بیایید و بگویید طی ۲ ماه یاد می‌گیرید. دومین توصیه‌ام این است که واقعاً درست آموزش ببینید، خیلی‌ها مسیر را اشتباه می‌روند. یعنی ما افرادی داریم که استعدادهای ویژه بودند اما سال‌ها با مدرس اشتباه و مسیرهای اشتباه کار کردند، متریال‌های اشتباه را انتخاب کردند و پیش رفتند، دیدند نمی‌شود و ناامید و ناامیدتر شدند و پس از سرخوردگی رشته را کنار گذاشتند یا پس از ده سال راه‌شان را پیدا کردند. پس درست آموزش ببینید و برای انتخاب متریال‌های آموزشی تحقیق کنید، رشتة بسیار جذابی است و آدم‌ها خیلی ساده در این رشته منحرف می‌شوند.
چند توصیه به جوانان
او اضافه کرد: توصیه سومم تمرین است . خیلی‌ها فکر می‌کنند آموزشی را می‌خرند یا می‌بینند یعنی بلد هستند، نه باید بارها و بارها و بارها انجام بدهید، اما مسیر روشن است، با آموزش درست و علاقه کافی و تمرین درست و زیاد، می‌توانید به راحتی چه در ایران و چه در خارج از ایران کار کنید. زمانی به حدی که باید می‌رسید که آموزش و تمرین درست انجام شود. خیلی‌ها به اشتباه فکر می‌کنند باید وارد این رشته بشوند تا به هر چیزی برسند، اینطور نیست و باید سال‌ها در این رشته فعالیت کنید تا تجربه به دست بیاورید و به بهترین‌ها برسید.
او درباره مرکز آموزشی که در ایران راه‌اندازی کرده نیز توضیح داد: مرکز آموزشی ما در ایران نامش "تیرپال تی‌سی" است و بهترین استادان مقیم ایران که با دنیا در ارتباط هستند، در آن آموزش می‌دهند. بیش از ۶۳۰ ساعت آموزش حرفه‌ای در زمینة جلوه‌های ویژة سینما، موشن‌گرافیک و انیمیشن تولید کرده‌ایم. بیش از ۵۰ دورة اختصاصی تولید کردیم و نرم‌افزارهای مختلف مانند مایا، لوک، مودینی، سیمافوردی، آرنولد و... هدف‌مان این است که به عنوان یک مرکز آموزشی آموزشِ درست را به زبان فارسی معنا کنیم و یک مسیر راه داریم تا علاقه‌مندان به طور رایگان مسیر آموزشی خود را پیدا کنند.
عمید رجبی در پایان درباره دیگر فعالیت‌های خود گفت: تاکنون چهار فیلم کوتاه ساخته‌ایم که در جشنواره‌های بین‌المللی مختلفی اکران شده‌اند. الان هم مشغول ساخت آخرین فیلم کوتاه خود هستم، یکی دیگر از پروژه‌هایی که درگیر آن هستم، پروژة جدید آموزشی‌ام با FXPHD با همکاری با جان‌مانت‌گومری یک آموزش خیلی هیجان‌انگیز دیگر در حال تولید است، یک شات بسیار بسیار سنگین جلوه‌های ویژة سینمایی و امیدوارم بتوانم این دو پروژه را که در سطح بین‌المللی رخ می‌دهد، به پایان برسانم.
انتهای پیام
تله سینما
ایسنا