خبرگزاری مهر-گروه هنر: فیلم سینمایی «طعم شیرین خیال» جدیدترین ساخته کمال تبریزی از جمله فیلم هایی است که در اکران نوروزی ۹۴ روی پرده رفته است. کمال تبریزی سال گذشته در اکران نوروزی «طبقه حساس» را به سینماها آورد که این فیلم توانست با فروش خوبی همراه باشد و حال باید منتظر بود تا ببینیم اقبال مردم به فیلم جدید او پگونه است.
این بار این کارگردان شناخته شده سینمای ایران موضوعی متفاوت را برای ساخت یک فیلم سینمایی در نظر گرفته است. «طعم شیرین خیال» فیلمی است که علاوه بر داستان رئالی که دارد بیش از هر چیز به مساله محیط زیست و استفاده از انرژی های نو از جمله خورشید و باد اشاره می کند. فیلم داستان دختری به نام شیرین است که خواستگاری استادش از خود و ماجراهای پیرامون آن را تعریف می کند. شهاب حسینی، نازنین بیاتی، نادر فلاح، نازنین فرهانی و پریوش نظریه از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
به مناسبت اکران نوروزی «طعم شیرین خیال» ساعاتی را در خبرگزاری مهر میزبان کمال تبریزی کارگردان و محمدعلی حسینی نژاد تهیه کننده اثر بودیم تا به گفتگو درباره این فیلم سینمایی بنشینیم. در این نشست، کمال تبریزی به علاقه خود به طبیعت و اینکه سال ها دوست داشته است تا فیلمی با موضوع طبیعت را جلوی دوربین ببرد اشاره می کند. او تاکید می کند که هرچند «طعم شیرین خیال» داستانی با موضوع طبیعت و انرژی های نو است اما ساخت این فیلم توسط هیچ کدام از نهادهای دولتی و غیر دولتی سفارش نشده است و تنها این فیلم را می توان سفارش شخصی دکتر حسینی نژاد تهیه کننده «طعم شیرین خیال» دانست.
این کارگردان در بخش دیگری از صحبت های خود به استفاده از تکنیک «کمیک موشن» در به تصویر کشیدن تخیلات شخصیت اصلی داستان اشاره می کند و معتقد است استفاده از این تکنیک در روند انتقال پیام داستان به مخاطب بسیار تاثیرپذیر بوده است.
محمدعلی حسینی نژاد تهیه کننده «طعم شیرین خیال» در بخشی از صحبت های خود به اهمیت استفاده مناسب از انرژی های نو و حفظ طبیعت اشاره می کند. او همچنین به تحقیقات لازم و مناسب برای ساخت فیلمی با موضوع انرژی های نو اشاره می کند و می گوید تحقیقات بسیاری برای ساخت «طعم شیرین خیال» و البته انرژی های نو داشتیم، اما بیشتر این تحقیقات به این دلیل بود که بدانیم چه چیزی را می خواهیم جلوی دوربین ببریم و چه چیزی را می خواهیم به مردم نشان دهیم. این فیلم اطلاعاتی را مخاطب می دهد و مخاطب را در شرایطی قرار می دهد تا به کسب آگاهی بیشتر نسبت به انرژی های نو برود.
با ما در بخش نخست این گفتگو همراه باشید:
* آقای تبریزی شاید دورترین موضوعی که مخاطب انتظار داشت روزی شما سراغ آن بروید داستانی با موضوع طبیعت و انرژی های نو بود. به هر حال سابقه فیلمسازی و حتی سریال سازیتان پیشینه ای در ذهن مخاطب ایجاد کرده و شما به یکباره راه دیگری رفته اید.
کمال تبریزی: اتفاقا همیشه این دغدغه در من بود که کاری مربوط به طبیعتی که در آن زندگی می کنیم، بسازم. البته هیچ گاه ایده ای در زمینه ساخت فیلم با موضوع طبیعت در ذهن من شکل نگرفته بود تا اینکه سال گذشته دکتر حسینی نژاد تماس گرفت و گفت که یک ایده با موضوع طبیعت و انرژی های نو دارد که تا مرحله فیلمنامه نیز پیش رفته است. بعد از مطالعه فیلمنامه به دلیل آن که در فیلمنامه به موضوع انرژی های پاک و نو اشاره شده بود، موافقت خود را برای کار در این پروژه اعلام کردم.
فیلمنامه دو بار با همراهی علی میرمیرانی بازنویسی شد و درنهایت تصمیم گرفتیم تا از حضور خانم نغمه ثمینی برای بازنویسی دوباره فیلمنامه استفاده کنیم. با آمدن خانم ثمینی دوز محیط زیست در فیلم نسبت به فیلمنامه قبلی بالاتر رفت. در نهایت فیلمنامه شکل گرفت و به مرحله تولید رسید.
*طبیعت کویر کم و بیش بکر و دست نخورده است و کمتر مردم به سمت آن می روند در نتیجه می توان گفت کویر بیشتر مصونیت دارد تا محیط های خوش و آب و هوا. چرا به جای طبیعت سبز سراغ کویر رفتید؟
تبریزی: یکی از موضوع های اصلی «طعم شیرین خیال» انرژی های نو و استفاده از آنها است و در فیلمنامه به مساله استفاده و اهمیت انرژی های نو اشاره شده است.
عمده منابع انرژی های نو به خورشید و باد مربوط می شود و در کشور ما نیز استان کرمان یکی از مهمترین منابع انرژی خورشیدی و بادی است. به عنوان مثال در منطقه کویری کرمان منطقه ای با نام «گندم بریان» وجود دارد که یکی از گرم ترین نقاط کره زمین است. حتی درجه حرارت این منطقه در فصلی از سال به قدری بالا می رود که هیچ موجود زنده ای در آن منطقه نمی تواند ادامه حیات دهد، حتی ویروس هم نمی تواند در این منطقه به حیات خود ادامه دهد. همین مساله سبب شده تا استان کرمان بیشترین میزان استحصال انرژی های خورشیدی را نسبت به دیگر استان ها داشته باشد علاوه بر آن وزش بادهای موسوی در کرمان دائمی است و به ویژه در منطقه کویری وزش باد همیشه وجود دارد. به همین دلیل استان کرمان می توانست یکی از بهترین گزینه های ما با توجه به نوع فیلمنامه باشد.
البته این را هم باید بگویم زمانی که فیلمنامه نوشته می شد هنوز تصمیم نگرفته بودیم که داستان قرار است در کدام نقطه از ایران اتفاق بیافتد اما در هنگام بازنویسی فیلمنامه با توجه به اینکه به سمت انرژی های خورشیدی و بادی می رفتیم، تصمیم گرفتیم استان کرمان را محور اتفاقات داستان و خانواده ای که درگیر فیلم هستند، قرار دهیم. البته پیش از کرمان نقاط دیگری را در نظر داشتیم که از آن جمله می توان به استان البرز اشاره کرد، اما موقعیت استان کرمان برای داستان ما بهتر بود.
* با توجه به اینکه شما یک دغدغه ملی را موضوع «طعم شیرین خیال» قرار دادید نهادهای مربوطه به کمکتان آمدند یا طبق معمول حرف هایشان در حد شعار ماند؟
تبریزی: اگر بخواهیم نگاه سفارشی به «طعم شیرین خیال» داشته باشیم باید بگویم این فیلم فقط به سفارش شخص حسینی نژاد انجام و ایده مرکزی و طرح اولیه توسط وی مطرح شد.
در طول ساخت این فیلم نیز از هیچ نهاد یا سازمانی با ماموریت حفاظت از محیط زیست کمک گرفته نشد. گرچه فیلم سفارشی به نظر می آید اما «طعم شیرین خیال» به هیچ وجه سفارشی ساخته نشده و حتی در موقع ساخت هم از هیچ گونه حمایت مالی از سوی نهادی خاص در فیلم استفاده نشده است، البته یک سری امکانات مشاوره ای را از برخی سازمان های مردم نهاد داشتیم که البته این حمایت ها در مرحله ساخت بود و در مرحله نگارش از تحقیقات میدانی و علمی خود دوستان استفاده کردیم.
بخش زیاد ساخت این فیلم به انگیزه های شخصی تهیه کننده و کارگردان نسبت به طبیعت برمی گردد. در واقع «طعم شیرین خیال» حاصل علاقه شخصی عوامل این فیلم به طبیعت و علاقه مندی آنها به انرژی های نو بوده است.
* یکی از نکات مثبت «طعم شیرین خیال» این است که اطلاعات مفید و کاربردی به مخاطب عام می دهد؛ اطلاعاتی که نه آنقدر تخصصی است که مردم آن را درک نکنند نه آنقدر سطحی که مخاطب خنده اش بگیرد. بی شک جمع آوری این اطلاعات و گنجاندن درست آن در یک فیلمنامه بسیار سخت بود.
محمدعلی حسینی نژاد: ما از مشاوره های تخصصی و علمی مراکز مردم نهاد در حوزه طبیعت و انرژی های نو برای دریافت اطلاعات مختلف در این زمینه استفاده کردیم. در این فیلم بعضی از صحنه ها در کویر است و علاوه بر آن شاهد بخش های دیگر طبیعت کرمان هم هستیم و به طور درست و کامل درباره پاکی محیط و طبیعت در فیلم صحبت شده است. کرمان مناطق مختلف کوهستانی، باغات، کویر و ییلاق های خوبی دارد و می توان گفت این منطقه اقلیم منحصر به فردی است و یکی از دلایل انتخاب این منطقه برای فیلم همین بود.
زمانی که فیلمنامه نوشته شد و البته با پیوستن خانم ثمینی، منابع مختلفی را که از قبل درباره موضوع داستان و البته مطالبی درباره انرژی های نو و طبیعت جمع کرده بودیم در اختیار او قرار دادیم. خانم ثمینی نیز خود مطالعات گسترده ای در این زمینه انجام داده و مطالب بسیاری را با موضوع انرژی های نو جمع آوری کرده بود. ما همراه با خانم ثمینی در زمینه طبیعت و انرژی های نو مطالعه کردیم و در نهایت با شناخت جامعی نسبت به انرژی های نو مطالبی از این دست را در فیلمنامه گنجاندیم.
ما می خواستیم یک فیلم سینمایی را جلوی دوربین ببریم، به همین دلیل نمی توانستیم از زبان تخصصی استفاده کنیم و باید از زبانی استفاده می کردیم که مردم عادی آن را درک کرده و بعد از علاقه مندی به موضوع، به سمت کسب دانسته های بیشتر در این زمینه کشیده شوند. سعی کردیم به گونه ای مطالب را ارائه دهیم تا مردم بتوانند مضامین فیلم را به خوبی درک کنند و در واقع نوع بیان این مضامین چالش دیگری بود که خانم ثمینی با آن روبرو بود. به همین دلیل تصمیم گرفتیم یک ساختاری از روایت داستان های ایرانی که برگرفته از افسانه های شرقی و ایرانی باشد تا بتواند مخاطب را به سمت خود کشاند، انتخاب کنیم. درست است که مطالعات زیادی در زمینه انرژی های نو داشتیم، اما تمام اطلاعاتی که به دست آوردیم را وارد فیلم نکردیم بلکه می خواستیم این اطلاعات را داشته باشیم تا بدانیم می خواهیم در فیلم درباره چه چیزی صحبت کنیم.
*اکثر افراد از جمله من، فکر می کنیم که هزینه پایه برای استفاده از انرژی های نو می تواند بسیار گران باشد. اگر به چنین مواردی در فیلمنامه اشاره می شد، می توانست مخاطب را برای استفاده از این نوع انرژی ها ترغیب کند.
حسینی نژاد: سرمایه گذاری روی انرژی های پاک مثلا انرژی های خورشیدی و بادی نسبت به سرمایه گذاری برای استحصال انرژی های غیرپاک و آلوده کننده بسیار اقتصادی تر و قابل دسترس تر است. ما برای استخراج نفت و گاز باید سرمایه گذاری بسیاری را انجام دهیم که اگر همین سرمایه گذاری برای استفاده از انرژی های باد و خورشید در نظر گرفته شود، شاهد بازدهی بیشتری در حوزه استفاده از انرژی خواهیم بود.
یکجور انحراف نگرش در بشر قرن بیستم رخ داده که فکر می کند انرژی های فسیلی ارزان تر از دیگر انرژی ها است، در حالی که انرژی های فسیلی بسیار گران است ضمن اینکه می توانیم از آن استفاده های بسیار مهم تری داشته باشیم. ما از انرژی های فسیلی به صورت خام استفاده می کنیم و این به آن معنا است که انگار این نوع از انرژی ها را دور می ریزیم.
اگر به این مسائل توجه کنیم به این نتیجه می رسیم که میزان ضرری که بشر برای استفاده از انرژی های فسیلی هزینه می کند بسیار بیشتر از آن منفعتی است که از استفاده از این گروه انرژی می برد.
ممکن است برای سرمایه گذاری زیرساختی انرژی های نو مانند خورشید و باد به مقداری هزینه نیاز داشته باشیم، اما باید این را به خاطر داشته باشیم که بازدهی انرژی های خورشیدی از مزرعه های خورشید بسیار زیاد است و می توانیم بیش از ۵۰ سال بدون هزینه دیگری از این انرژی استفاده کنیم.
تبریزی: زمانی که انرژی های پاک را با انرژی های دیگر مقایسه کنیم، قطعا انرژی های پاک مقرون به صرفه تر و در درازمدت استفاده از این انرژی ها به نفع طبیعت است. استفاده از انرژی های فسیلی باعث ایجاد آلودگی در طبیعت می شود و بیماری های عجیب و غریبی به وجود می آورد.
اگر به گذشته برگردیم، می بینیم اولین منبع انرژی که جلوی چشم بشر بوده خورشید بوده و به نوعی از آن استفاده می کرده است. این مساله همیشه برای من علامت سوال بوده که انسانی که از دوره های قبل می توانسته به این منبع انرژی فکر کند و از همان اول تلاش کند از این منبع انرژی استفاده کند چرا یکباره تصمیم می گیرد زمین را حفر کند تا به انرژی های فسیلی دست پیدا کند و چرا از همین انرژی که در دسترس بوده، استفاده نکرده است.
اگر بشریت به جای کندن زمین و سوراخ کردن آن که خود عوارض بسیاری دارد، به این فکر می کرد که انرژی خورشیدی را چگونه ذخیر کند حتما تا امروز اتفاقات خوبی در طبیعت و مصرف انرژی در دنیا رخ می داد. به نظر می آید کسانی قدم های غلط و اشتباهی برداشته اند و آینده بشریت را منحرف کرده و به جایی که آینده بشر را به سمت بهبودی ببرند به سمت نابودی برده اند.
*آقای تبریزی یکی از جذابیت های فیلم این است که وقتی درباره از بین رفتن منابع طبیعی صحبت می شود، معضلات چنین تخریبی به صورت تخیل در ذهن شخصیت اصلی داستان یعنی شیرین و به صورت انیمیشن نشان داده می شود. این شکل از روایت چگونه شکل گرفت؟
تبریزی: در مرحله اول چنین ساختاری وجود نداشت. زمانی که به ساختار فیلم فکر می کردم، هیچ گاه به این مساله فکر نمی کردم که روزی لازم شود چنین کاری را انجام دهیم، اما در بازنویسی نهایی فیلمنامه این تخیل به عنوان تخیل قهرمان قصه وارد فیلمنامه شد. یک فرد با حرف های خود این تخیل را در ذهن «شیرین» زنده می کرد و چون تعداد این تخیل ها در فیلمنامه از یک حدی بیشتر شد و با توجه به قاعده ای که در سینما وجود دارد و فیلمساز می تواند تخیل را به صورت «فلش بک» نشان دهد، تصمیم گرفتیم چنین کاری را انجام دهیم. البته حجم این تخیل ها و تاثیرگذاری آن در فیلمنامه زیاد شد و قرار بود این تخیلات ذهن شیرین به تدریج در پایان به نقطه ای برسد که با زندگی ما عجین شود.
در حال حاضر مساله استحصال انرژی های نو شبیه یک تخیل برای انسان است. اینکه یک جایی داشته باشیم که در آن هیچگونه آلودگی وجود نداشته باشد و تنها طبیعت و انرژی که از خود طبیعت می گیریم وجود داشته باشد و با همان ها زندگی خود را به سر ببریم می تواند یک رویای شیرین برای مردم باشد. به همین دلیل پیشنهاد دادم برای به تصویر کشیدن تخیل ها یک کار تازه تر انجام دهیم و از قاعده کلاسیک که در سینما وجود دارد خارج شده و از یک فرمت دیگر برای نمایش تخیل ها استفاده کنیم.
در ابتدا تصمیم داشتم از ویژوال افکت های سینمایی و یا «سی جی ای» که روی تصاویر انجام می شود، استفاده کنیم تا این تخیل را براساس رئالیزمی که در فیلم وجود دارد تفکیک کنیم. به تدریج که پیش می رفتیم از طرف آقای جمشیدی که در زمینه «کمیک موشن» کار کرده است، پیشنهاد داشتیم که بخش تخیل را به سبک «کمیک موشن» کار کنیم.
برای من بسیار عجیب بود که می توانستیم در ایران چنین کاری را انجام دهیم. در گذشته نمونه های «کمیک موشن» را دیده بودم اما تصور نمی کردم در ایران گروهی وجود داشته باشند که بتوانند یک چنین کاری را انجام دهند که خوشبختانه این اتفاق رخ داد و با همکاری جمشیدی و تیم او توانستیم چنین اتفاقی را با کیفیت مناسب در فیلم رقم بزنیم و «کمیک موشن» توانست جایگزین خوبی برای صحنه های تخیل شخصیت اصلی داستان باشد.
ادامه دارد...