قصری باشکوه روی گسل
18:00:20 1396/10/26
اسمعیل فضلی‌زاده: فهرست مقدس
نخستین تجربه سینمایی محمدامین همدانی است. نخستین تجربه امین همدانی و البته
نخستین تجربه جدی سازمان رسانه ای اوج در پویانمایی. تجربه ای که از اساس قرار
نبوده تبدیل به فیلم سینمایی مستقل پویانمایی شود و بیشتر حکم اتد اولیه برای
تولید فیلم سینمایی اصحاب اخدود به کارگردانی مرحوم فرج الله سلحشور را داشته. ولی
بیماری مرحوم سلحشور و هزینه های گزاف تولید این فیلم باعث شد که فهرست مقدس بشود
یک انیمیشن کامل و مستقل. انیمیشنی که به لحاظ فنی یک سر و گردن از سطح انیمیشن
سازی ایران بالاتر است. هرچند می توان دقیق تر هم در این باره سخن گفت.
فهرست مقدس به
لحاظ فنی در موسسه صبیان ساخته شده. صبیان نخستین و تنها خط تولید حرفه ای و مدرن
انیمیشن در ایران است و حضور آن در اختیار خانه پویانمایی انقلاب اسلامی دست گروه
تولید این فیلم را تا حد زیادی باز کرد تا بتوانند در حوزه فنی بدرخشند. به هر حال
حاصل تلاش گروه فهرست مقدس به لحاظ فنی یک کار قابل دفاع از آب در آمده که چه در
حوزه موشن ها و طراحی فنی شخصیت ها و چه ساخت لوکیشن ها و بک گراندها کار خوش
ساختی است که می تواند بیننده را با خود همراه سازد. صد البته این ذوق زدگی نباید
به توهم بیانجامد. ما هنوز با استانداردهای سطح اول انیمیشن سازی دنیا فاصله داریم
و نباید این تصور برایمان شکل گیرد که صنعت نوپای انیمیشن سازی در کشورمان توانسته
یک شبه ره صد ساله ساخت انیمیشن روز دنیا رو طی کند. هنوز مشکلات زیادی در
لیپسینگ، حرکت ها و سایر جزئیات فنی هست که گذر زمان و تجربه های جدید می تواند به
مرور به رفع این مشکلات کمک کند.
فهرست مقدس البته
هر چقدر در بعد فنی قابل دفاع است در حوزه محتوا این چنین نیست. این که چرا نخستین
تجربه انیمیشن سازی سازمان اوج متمرکز بر سوژه ای شده که هیچ سنخیتی با فضای قصه
های مورد اقبال کودکان و نوجوانان ندارد، سئوالی است که هیچ کس بدان پاسخ نداده. روایت،
قصه اصحاب اخدود است که با قلاب دراماتیک عشق میان دو شخصیت اصلی فیلم می خواهد به
این واقعه تاریخی اشاره کند. ولی چه تناسبی میان نخستین قدم انیمیشن سازی در
جغرافیای اجتماعی ایران با یک تراژدی وجود دارد؟ طبعا اگر بستر ساخت و پرداخت و
اکران این اثر، سینمای اروپا، آمریکا یا شرق آسیا بود می شد این تولید را منطقی تر
دانست. چه آن که وضعیت و تاریخچه انیمیشن سازی در این مناطق چنان هست که بعد از ساخت
ژانرهای مختلف انیمیشن به خصوص در ژانر اصلی آن یعنی کودک و نوجوان، اکنون سراغ
تجربه های جدیدی روند. چه آنکه اساسا انیمیشن هایپر رئال(شبیه سازی زندگ واقعی در
انیمیشن) که در فهرست مقدس به کار گرفته شده، ایده ای است که پس از فراز و نشیب
های ابتدایی و تجربه های مختلف در حوزه کودک و نوجوان به کار گرفته شد. ولی اوج
دست روی انیمیشن هایپر رئال می گذارد و در دل آن هم نه سراغ یک سوژه معمول کودک یا
حتی درام، که سراغ تراژدی می رود.
هندسه فکری فهرست
مقدس هم به نظر مشوش می رسد. این که کاری که در بهترین حالت می تواند مخاطب بالای
15 سال را به خود جذب کند سراغ اسامی خاص و پیچیده برای شخصیت ها برود، و حتی در
کاراکتر پردازی هم گونه انسان- حیوان را برگزیند مشخص نیست به چه منظوری بوده است.
تو گویی اثر میان دنیای فانتزی کودکانه و واقعیت های بزرگسالانه معلق مانده و
تکلیف مخاطب مشخص نیست که بالاخره با چه نوع اثری روبروست. این یعنی نمی توان
مخاطبان جدی را برای انیمیشن متصور بود. هر چند که در شعارهای تبلیغاتی اثر،
مخاطبان نوجوان رصد شده اند ولی این تشویش در هندسه اثر نوجوانان و مدارس را هم
مجاب نمی کند که دانش آموزان و فرزندانشان را به سینما بیاورند. در واقع همان
کسانی که به خاطر دنیای رنگارنگ و قصه سرراست و جذاب «شاهزاده روم» حاضر بودند
دانش آموزان و فرزندان خود را به سینما بیاورند و گیشه ای چهار میلیاردی برای فیلم
ساختند، فهرست مقدس را در سبد انتخاب خود قرار نمی دهند و با آن ارتباط برقرار نمی
کنند.
قصه هم البته
برای مخاطب نوجوان طراحی نشده. تطور شخصیتی قهرمان داستان در یک رفتار عاشقانه و
تبدیل خیانت به وفا در دل عاشقانه نجیب داستان و ختم این درام به تراژدی قتل عام
بزرگ تاریخ در دره اخدود چیزی نیست که مخاطب نوجوان را جذب کند. نه عشق چارچوب دار
و بیش از حد دورادور تعریف شده در فیلم می تواند جذابیت زا باشد و نه کششی از نخ
اصلی قصه به وجود می آید که دلهره آفرینی لازم برای فینال فیلم را ممکن کند.
اتفاقی که تقریبا با ابعاد دیگری برای «رستاخیز» احمدرضا درویش هم افتاد و فیلم سر
آخر نتوانست کشش لازم را برای مخاطب ایجاد کند. نه عاشقانه بکر به سرانجام عاطفی
در درام رسید و تراژدی عاشورا هم که به غایت عقیم و ناسازگار با قصه و پر از
آشفتگی و فرمال بودن از آب درآمد.
شاید اگر گروه
تولید فهرست مقدس از بدو طرح این ایده، سراغ قصه ای دیگر که با حال و هوای عطشناک
نوجوان و کودک ایرانی برای تماشای قصه ای کارتونی، فانتزی و جذاب سازگار بود می
رفتند امروز با گیشه ای روبرو می شدیم که از چند میلیارد گذر گرده بود و عملا یک
اتفاق اجتماعی محسوس در قشر نوجوان به وجود می آورد. شاید بهترین توصیف برای فهرست
مقدس، ساختمانی باشد که هر چند ساختار مستحکم و نمای حذابی دارد، ولی روی گسل بنا
شده و کسی رغبت ندارد روی گسل سرمایه گذاری کند!
شاید بتوان گفت
فهرست مقدس از بدو شکل گیری اسیر مشکلاتی بود که قوت های قابل ملاحظه فنی آن را
تحت الشعاع قرار داده و آن را به ورطه شکست در گیشه کشانده. ولی این ها نباید ما
را از خلاقیت ها و توانایی های بالای فنی کار غافل سازد. به هر حال با اثری طرف
هستیم که در هفته انیمیشن بازار فیلم کن راه می یابد و اکران محدود آن در امریکا
با اقبال روبرو می شود.
شاید گروه
انیمیشن ساز سازمان اوج بتوانند با فهم ایرادات این کار و رفع مشکلات محتوایی و
قصه ای و ساختاری، اثری خلق کنند که تاریخ کوتاه انیمیشن سازی در ایران را متحول
کند و پا را از مرزهای ایران فراتر گذارد.
58243
تله سینما
خبرآنلاین