گفت‌وگویی درباره وضعیت اکران آثار متفاوت سینما/صانعی‌مقدم: از استقبال گسترده مخاطبان شگفت‌زده شدیم

07:05:45 1393/11/30

گروه فرهنگ و هنر: جعفر صانعی مقدم سال‌هاست به عنوان یکی از مدیران سینمایی شناخته می‌شود. او یکی از اعضای شورای سیاست‌گذاری گروه «هنر و تجربه» است. با او درباره بخش «هنر و تجربه» صحبت کردیم . هم چنین نحوه استقبال کارگردانان در این چهارماهه آغاز اکران فیلم‌های این گروه و انتقاداتی که می‌شود و او درباره فواید و نقاط ضعف این گروه نکاتی را مطرح کرد.

 با شما به عنوان یکی از اعضای شورای سیاستگذاری گروه هنر و تجربه می خواهیم نقاط مثبت و منفی این گروه سینمایی را بررسی کنیم.

بهتر است منتقدان و سینماگران و مردم این مرور را داشته باشند و از منظری دیگر به این گروه و فعالیتهایش بپردازند. ما که عضو شورای سیاستگذاری هستیم از زاویه دیگری به ماجرا نگاه می کنیم . مردمی که با فیلمها مواجه می شوند چه از نحوه ارایه و چه از این نظر که اصولا منتظر بودند با چه فیلمی مواجه شوند هم چنین هنرمندان وسینماگرانی که فیلم در این گروه دارند یا ندارند به خصوص دو بخش دیگر هنر و تجربه یعنی فیلم کوتاه و مستند که برای اولین بار شرایط اکران برایشان فراهم شده است .

در این مدت انتقادهایی انجام شده و خودتان هم حتما در جریان هستید یکی از آنها همان بحث برچسبهایی است که بر این گروه گذاشته شده است برچسبهایی هم چون رانتی ، دولتی بودن، پول هدر دادن بیت المال .

این که گفته می شود دولتی است ، اساسا باید توجه کرد کدام بخش از کشور ما دولتی نیست . از طرفی باید نگاه کرد که این فیلمها عموما سرمایه اشان از بخش خصوصی تامین شده و اگر مواردی بوده است آنقدر فیلمهای LOW BODGET هستند که خیلی کم از دولت حمایت گرفته اند . بنابراین دولت عملا کمتر از فیلمهای دیگر به این آثار کمک اقتصادی می کند . عملا کمک اقتصادی دولت در بخش عرضه و نمایش انجام می شود یعنی یک کمک مختصری در بخش تبلیغات انجام می دهد و یک بخشی هم در زمانی که فیلمها در سالن نمایش داده می شود کمک می شود . در نهایت هم آن چه که از فروش به دست می آید در اختیار تهیه کننده و صاحب فیلم قرار می گیرد و سهم سینمادار و پخش از هزینه های اکران فیلم حذف می شود . پخش همین گروه هنر و تجربه است و یک بخش هم کارهایش را خود تهیه کننده و سرمایه گذار انجام می دهد و سهم سینمادار حذف شده است .

در واقع شما این سیستم را جزو نقاط مثبت فعالیتهای دولت در سینما می دانید ؟

بله ! این بخش کمبودی که همیشه وجود داشته را جبران می کند . توانسته ایم نحوه کمکهای دولت را از تولید به مراحل دیگر بکشانیم ، این اولین باری است که در حوزه پخش و سالن به فیلمها کمک می شود.

این پیش زمینه را در نظر بگیرید که مدتها پیش و اتفاقا چندبار این گونه طرحها انجام شده و متاسفانه شکست خورده است.

در دوسه دوره این طرح اجرا شد و یک دوره آن طرح «آسمان باز» بود . من در آن زمان مدیر اداره ارزشیابی و نظارت بودم و خانه سینما قرار بود این کاررا انجام دهد، در نهایت کار به مدیرعامل خانه سینما «سیدضیاهاشمی » سپرده شد، ایشان تا قبل از آن مسئول تامین فیلمهای بخش بین الملل فارابی بود ، کاری که قرار بود آقای شاهسواری انجام دهند و این تغییر پست را با توجه به خصوصیات این دونفر اگر در نظر بگیریم می بینیم که چه تاثیری در انجام کار داشت .

قرار بود این فعالیت با همکاری اداره ارزشیابی انجام شود و از نظر من این تصمیم غلطی بود که اجرا دست کسی باشد که قرار است پول و بودجه را نیز تامین کند . در کنار این فکر کنم همین موضوع یکی از دلایلی بود که آن طرح با شکست تقریبی همراه شد . حتی در کسی انتخاب شد که علاقه ای به این نوع سینما ندارد و بیشتر علاقمند گونه ای دیگر از سینما - سینمای تجاری- است. یکی دیگر از اشکالات هم به دلیل فرضی غلط بود.

چه فرضی ؟

تمام فیلمهایی که امکان نمایش پیدا نمی کردند را در این گروه نشان دهند.

این انتظار اکنون هم به نوعی وجود دارد.

الان هم حدود تعداد زیادی فیلم به دستمان می رسد.فیلمهایی در ژآنر کودک ، حتی رزمی ، مجموعه فیلمهایی در حوزه محیط زیست . فیلمهای بدی نیست و برخی خوب است ، اما به این گروه نمی خورد . بسیاری از فیلمهایی که کنار می گذاریم و رد می کنیم فیلمهایی است که در این حوزه نمی گنجد و چه بسا استاندارد خوبی هم دارد .

این فیلمهای کودک که رد می شوند کمتر امکان اکران در سینماهای دیگر دارند احتمالا تا مدتها بایگانی می شوند

همین جا می توانم پیشنهادی به سازمان سینمایی بدهم ؛ با توجه به این که گروه هنر و تجربه بسیاری از این فیلمها را دیده است برای این بخش از فیلمها، به خصوص در حوزه کودکان گروهی ایجاد کند و این فیلمها در یکی دو سینما امکان نمایش پیدا کند .

اما به نظر می رسد چندان علاقه ای هم به حضور در گروه هنر و تجربه از سوی برخی کارگردانان نیست، چرا که مثلا فیلمی مثل «بیگانه» ابتدا درخواست حضور در این گروه را داد و بعد منصرف شد یا حتی فیلم شاعرانه ای هم چون «چند متر مکعب عشق» می توانست در این گروه باشد ولی اکران عادی را انتخاب کرد

بله یک مقدار تهیه کننده ها تردید دارند و یکی دو مورد حتی پیش آمده که فیلمها با همین تردیدها در گروه سینماهای تجاری نمایش داده شده و اینها به موفقیت اقتصادی قابل قبولی نرسیده اند.

برای این تردیدها حتما آنها دلایلی داشتند، شما برمبنای چه نکته ای انتظار داشتید که در این گروه فیلمشان را نشان دهند ؟

1- زمان در این گروه می تواند طولانی تر باشد . ما زمانی در اختیار اکرانشان قرار می دهیم اگر استقبال ادامه داشت و توجه بیشتری جلب کرد، امکان گسترش و افزایش اکران حتی بیشتر از سه ماه تا شش ماه هم هست. چون این امکان در اختیار فیلمهای تجاری قرار ندارد . ویژگی این گونه فیلمها همین است که در زمان گسترده تری امکان اکران پیدا کنند

2- نکته دوم همان بحث اقتصادی است که برخی دوستان به عنوان رانت و دولتی شدن از آن یاد می کنند همه این پولی که گروه در اختیار فیلم قرار می دهد سه برابر پولی است که از اکران در روال عادی به دست می آورند چون پول پخش کننده و پول سینمادار دیگر در آن حساب نمی شود و کاملا در اختیار سازنده قرار می گیرد

3- از همه مهم تر هم مخاطب است هم خود این فیلمها . وقتی این فیلمها در بخش و گروه دیگری اکران می شود شاید به همین دلیل استقبال نمی شود که انتظار مخاطب دیدن چنان فیلمی در سینمای تجاری نیست . این خلایی است که قبلا هم وجود داشته و اکنون پس از چند ماه دیگر به نوعی به آن پاسخ داده شده است . الان این سوال برای خودش جواب دارد که اگر کسی بخواهد فیلمی غیر متعارف و هنری ببیند این را کجا ببیند. این گونه هم بیننده با دیدن اثر احساس نارضایتی نمی کند و از طرف دیگری رضایتی که به هنرمندان و صاحبان آثار دست می دهد به دلیل حضور و رویارویی با تماشاگران واقعی فیلمهایشان است . کسانی که آمده اند و یک فیلم سمتند یا چند فیلم کوتاه را انتخاب کرده اند . آثارشان در این گروه کم کم شان و جایگاهی پیدا می کند که مخاطبانی هم چون دانشجویان، روشنفکران یا اندیشمندان و کسانی که علاقمند هستند در فضای متفاوتی فیلم ببینند، به تماشایشان می نشینند .

البته ایرادی هم مطرح می شود که بخشی از فیلمها در هنر و تجربه به نمایش در می آید که متعلق به این نوع سینما نیست و تنها به خاطر نبودن امکانی دیگر در این گروه نشان داده می شوند ؟

این خیلی غلط نیست . برخلاف دهه شصت که همه فیلمها کنار هم به نمایش در می آمدند مدتی بود که فیلمهای متفاوت محفلی برای نمایش و اکران نداشتند . فراموش نکنیم این آثار بسیار بسیار کم توقع هستند و از طرفی این نوع سینما می تواند صاحبان سرمایه را به حضور در این بخش تشویق کند که مثلا در یک فیلم مستندی یا کوتاه سرمایه گذاری کند . با توجه به این که سرمایه گذاری در این فیلمها خیلی از کانال دولت انجام نمی گیرد .

 اما فراموش نکنید که این گروه را دولت تشکیل داده است.

این یک پارادوکسی است که مطرح می شود از طرفی می گویند این سینمایی است که انتقاد می کند و فکر می کنم خود منتقدان باید به این نظرات پاسخ دهند . چون نمی شود یک فیلمی با سرمایه خصوصی ساخته شود و انتقاد هم بکند و از سوی دیگر هم متهم شود به این که دولتی است.

ببینید یکی از انتقادات این است که با این شیوه دولت در واقع می خواهد این عده و افراد را دولتی کند یا آنها را نیازمند و وامدار خودش بکند .

ببین در واقع این گروه فرصتهای برابر را در اختیار همه قرار می دهد یعنی امکان رانت را از بین می برد وقتی همه در همه جای سرزمین ایران امکان داده می شود که صدای خود را عرضه کنند امکان رانت گرفتن از بین می رود . این اتفاقا به مقدار زیادی جلوی رانت را می گیرد . شاید عده ای که مخالف این قضیه هستند، افرادی اندکه علاقمندند رانت در اختیار تنها خودشان و دوستانشان قرار گیرد . وگرنه چه کسی است که نداند بودجه و امکانی که در اختیار این نوع فیلمها قرار می گیرد، در مقایسه با معادلات و مبادلات سینمایی ، بودجه زیادی نیست .

شاید یکی از نگرانی های کارگردانانی که دوست ندارند در این گروه حضور داشته باشند همین بحث دولتی بودن گروه است ، کسانی که با زحمت بسیار و مسایل مالی توانستنداثری را بسازند و اکنون دوست ندارند با برچسب دولتی همراهش کنند ؟

من همین لحظه دارم به این نظر شما فکر می کنم . واقعیت این است که راهش این نیست . نهایتا همه این فیلمها باید از دولت اجازه ساخت و نمایش بگیرد . اما نگاه کنید آنچه برای «خانه پدری » اتفاق افتاد یک فرصت بود .

فقط دو روز اکران شد ، چه فرصتی ؟

فیلمی که محدودیت سنی و سالن برایش گذاشته شد و امکان این را داشت که فیلمساز حاصل کارش را با مردم ببیند . اما یک بار دیگر می توانم این نکته را تکرار کنم که بیایید مقایسه کنید کمکهایی که در مسیر تولید از سوی دولت در اختیار فیلمها گذاشته می شود و این امکانی که در گروه «هنر و تجربه» در اختیار فیلمها قرار می گیرد . تعدادی از فیلمها که با سرمایه دولت ساخته شده درخواست حضور در این گروه را داشته اند و رد شده اند . ما موظف نیستیم برای فیلمهایی که با سرمایه های دولتی ساخته شده اند، امکان اکران فراهم کنیم .بیشترین میزان ردی در آثار فیلمهای فارابی و مراکز دولتی هستند مثلا مجموعه ای از فیلمهای فارابی که در زمینه کودک و نوجوان ساخته شده و اصلا مناسب این گروه نیست. این نکته را برای رفع نگرانی آن دسته از دوستانی می گویم. کسانی که نگران هستند حضور در این گروه آنها را فیلمساز دولتی کند .

به نظر م می رسد آن قدر فیلمهای مستقل و بدون سرمایه گذاری دولت ساخته شده واین نوع فیلمسازان و تهیه کنندگان دوست دارند این آثارشان نمایش داده شود و در بازار گردش و انتخاب مردم جای بگیرد . الان که ما شورای صنفی را داریم و سینمادار عضوی از آن شورا است این اتفاق نمی افتد . اکنون که جریان «هنر و تجربه» شکل گرفته، فواید آن را به تدریج هم سینمادار و هم تهیه کنندگان دریابند.

چه فوایدی ، البته قبل تر به تشویق تهیه کننده ها و سرمایه گذارها برای حضور در این بخش اشاره کرده بودید.

در دهه شصت کارگردانان امکان این را داشتند که با مخاطبان و واکنشهایشان روبرو شوند و فیلمهای بعدی اشان را براساس آن بازتابها ساخته اند. اگر مراکزی برای تجربه اندوزی باشد، این اتفاق به طور طبیعی رخ می دهد . فراموش نکنید سینمای تجاری در خیلی از کشورها اهل ریسک و تجربه اندوزی نیست ، از یک سری فرمولهای ثابت استفاده می کند .اکرانهای ین گروه نکاتی را یادآوری کرد ؛کمتر کسی فکر می کرد «ماهی و گربه» این قدر فروش داشته باشد .سینما دار هم همین طور.

این استقبال را درباره«پرویز»،«شش قرن و شش سال» هم می توان گفت . اما ما مرکزی نداریم که فرصتی فراهم شود فیلم مستند و کوتاه در تلویزیون یا سینما خوب عرضه شود . این شرایط در همه دنیا وجود دارد . پس می توان امیدوار بود مستندهای سینمایی بعد از این ساخته شوند چرا که بازگشت اقتصادی خوبی خواهد داشت . خیلی از فیلمهای هنر و تجربه بازگشت سرمایه اش خیلی ساده تر از فیلمهای دیگر است .

 به این آسانی که شما اشاره می کنید ؛ نیست .

البته نباید ساده اندیشی کرد . من یک خرده این نکته را بسط بدهم چه موقع لیست فیلمهای اکران نشده زیاد شد؛ زمانی که شورای صنفی نمایش تشکیل شد . جایی که سینمادار در کنار تهیه کننده بنشیند . قبلا دولت جدول اکران را می بست.

 از زمانی که حق انتخاب داده شد ؟

بینید حق انتخاب به مردم داده نشد به سینما دار داده شد .

یک حجمی از فیلمها با وجود داشتن مجوز اکران نشد. یک بخشی از آن را قبول دارم به خاطر ساده نگری در ساخت فیلمها بود، اما بخش دیگرش مثل این نوع فیلمها ؛به طور طبیعی درچرخه اکران قرار نمی گرفت یا اگر به داخل چرخه راه می یافت به این خوبی اکران نمی شد . مثلا فیلمی مثل «چه کسی امیررا کشت ؟» یا مثلا « شبهای روشن » اگر در گروهی این چنین نمایش داده می شد حتما با استقبال بیشتری روبرو می شدند. من دو نمونه مثال زدم . فکر می کنم اگر گروهی این چنین وجود داشت و در سالنهایی در شهرهای مختلف گسترش یافته بود، قطعا با استقبال بیشتر روبرو می شد . به طور طبیعی این آثار فیلمهای مورد علاقه مردمی که به دیدن ٍآثار تجاری می روند نیست.

ببینید در همان دهه شصت کارگردان با مخاطب عادی در ارتباط بود نه مخاطبی که انتخاب کرده تا فیلم را ببیند. این گروه قرار است مثلا جایی باشد برای تجربه اندوزی ؟ جایی که این تفاوت را دارد که مخاطب ، مخاطب عادی نیست .

باید هنر و تجربه آن قدر کارش را انجام دهد و سالنهایش را گسترش دهد که امکان اکران این فیلمها در کنار آثار تجاری فراهم شود .

فراموش نکنیم این ریسکی است که «هنروتجربه» آن را با پول دولت انجام می دهد ، سینمادار این ریسک را انجام نمی دهد . این طوری مثلا اگر قرار باشد فیلم «پرویز 2» ساخته شود سینمادار علاقمند است و فیلم را اکران می کند . همان طور که تهیه کننده های سینمای تجاری در همه دنیا رفتار می کنند .سینمادارها هم از فرمول ثابتی استفاده می کنند . ما می گوییم سینماداران در ارتباط مستیقم با مردم هستند، اگر مردم از فیلمی خوششان نیاید حتی ممکن است به سینما آسیب بزنند . ببینید این پولی که به عنوان بودجه هنر و تجربه در نظر گرفته شده است بودجه زیادی نیست اما می تواند سرنوشت اقتصادی فیلم را تغییر دهد به خصوص نباید برای تهیه کننده و فیلمساز این نگرانی بابت دولتی بودن به وجود بیاید . مجموعه این فواید آن قدر زیاد است که دوستان وقتی به جای این گروه به جای دیگر می روند پشیمان می شوند و دوست دارند دوباره در این گروه حضور داشته باشند و فیلمشان به این شیوه اکران شود.امیدوارم این دو سه تجربه اشتباهی که توسط تهیه کنندگان به وجود آمد دیگر در آینده به وجود نیاید و ودوستان بخواهند با این گروه کار کنند . این حرف تکراری است فراموش نکنیم مخاطبین می دانند با چه فیلمی در این گروه روبرو هستند .

شما اکنون تبلیغی می کنید که زیاد هم از نظر آماری جذاب نیست. وقتی به آمار فروش نگاه می کنیم شده که حتی 5-6 نفر در سالن حضور داشتند یا کمتر و فیلم اکران شده است . این نگرانی کمی نیست.

این را باید در مقایسه با گروه تجاری قرار داد . اول این که آیا فیلمشان در گروه تجاری امکان اکران پیدا می کند؟ اگر پیدا می کند چند سالن برایشان در نظر گرفته می شود ؟ آمار استقبال در آنجا زیاد تر است ؟ آنجا با چه استقبالی مواجه می شود ؟ توجه کنید سرنوشت اقتصادی یک فیلم با میزان درآمدی که کسب می کند نیست با آینده آن هم هست .

چه آینده ای ؟ آینده معنوی ؟

آینده ای که فیلمساز در پیش می گیرد .ببینید آنجا می گویند سی تا سالن داریم اما اینجا چهارسالن دارد ولی این تعداد سالنها را درواقع باید در سه ضرب کرد . میزان فروش سه برابر می شود . اما نکته مهم تر این است که اصلا این فیلم در گروه سینماهای تجاری انتخاب می شود و اصلا در چه شرایطی نمایش می دهند ؟ آیا طولش به اندازه نمایش در گروه هنر و تجربه هست ؟مردم در گروه های تجاری سینما عادت دارند به آن نوع خاص فیلم وقتی با این نوع فیلمها روبرو شوند استقبال مناسبی از فیلم نخواهند کرد.

 منظورتان همان روند عادی اکران است ؟

همان گروه بندی از نظر شورای صنفی نمایش می گویم . ما اکنون یک گروه سینمایی هستیم ، یک جور پخش .

 ببینید مدام از سوی شورای سیاستگذاری تاکید می شود که ضریب فروش سه برابر است اما شما ویژگی مثبت ارتباط با مردم عادی را با فرض این که مخاطب این نوع سینما نیستند کنار می گذارید . اما در آن نوع اکران چه در شمال شهر چه در جنوب مخاطب می تواند به تماشای آن برود .

آخرش چه می شود؟باید نکته های مثبت و منفی را کنار هم قرارداد . همه جای دنیا این گونه است که فیلمهای متفاوت در جای خاص تری عرضه می شوند . طبیعی است فیلمهایی که رونق تجاری دارند در گستره بیشتری عرضه شوند و فیلمهایی که سینمادار فکر می کند متفاوت است ، آمدنش در مراکز محدودتری بهتر است . شما در نظر بگیرید گروهی که با آنها برای دیدن فیلم سرگرم کننده می روید با گروهی که به دیدن فیلمهای این گونه می روید متفاوت است . آدمهایی که به دیدن این نوع فیلمها می آیند دوست دارند در کنارش به گفتگو بنشینند، اگر نشست نقد و بررسی باشد شرکت کنند و آنچه درباره فیلم دانسته اند و فکر کرده اند را اعتلا دهند . خیلی از فیلمهای این گروه می تواند بحث ایجاد کند .هرچند می توان از فیلمهایی که در بخش عادی سینما اکران می شود هم دعوت کرد گفتگوهایی در این گروه برایشان برگزار شود . در این بخش مردم از گوشه و کنار شهر می آیند و در جایی خاص فیلم را می بینند آنها در کنار کسانی فیلم می بینند که شبیه آنها هستند، فکرشان شبیه هم هستند . بعد از دیدن فیلمهای این گروه عموما از اثر جدا نمی شوید .درباره بحث نقاط مختلف شهر این امکان برنامه ریزی شده است که هر دفعه در یک نقطه شهر به تماشای این فیلمها رفت.

وقتی این آثار این قدر به صورت محدود اکران می شوند ، فکر می کنید بتوانند موج سازی کنند، مثلا اتفاقی که سالهای قبل آثاری مثل گاو و... به وجود آوردند ؟

به نظر من تعداد زیاد این آثار می توانند موج به وجود آورند . در واقع مجموعه فیلمهای گروه هنر و تجربه اگر استمرار داشته باشد با توجه به آماری که ما از فروش داریم، این توانایی را دارند . آن هم در مقایسه با فروش در گروه عادی سینماها ، مطمئنا این موج به وجود می آید . کما این کهنظر سنجی های مختلف نشان از اظهار علاقه سینمادارهای شهرستانی دارد . ببنید جامعه ما جامعه مدرنی است، دوست دارد اندیشه ها را بتواند پرواز دهد . مدتها است در همه حوزه ها به یک روال عادی و سرگرم کننده رسیده ایم .همین تکرار به آن حوزه هم صدمه می زند ، بسیاری از فیلمها فاقد ایده جذاب هستند . برخلاف دهه شصت فرصتی برای اکران و دیده شدن همه فیلمها کنار هم نیست . حالا با فعالیت این گروه برای سینمادارها وتهیه کننده ها فرصتی پیش می آید که از داخل این افراد استعدادها و فیلمسازان آینده را انتخاب کنند. ما مشکل فیلمنامه داریم شاید به این دلیل که فقط به بخش سرگرم کنندگی آن توجه کرده ایم حالا با این گروه می توان این کمبودها را برطرف کرد.

گروه هنر و تجربه در جشنواره امسال شرکت کرده است . این حضور به گونه ای در ادامه استمرار کارتان است .

بله . البته ما یک سری محدودیت داشتیم و از بین آثار بخش مسابقه هم قرار بود فیلمی انتخاب نکنیم . اما در نهایت یان مسیر باید ادامه پیدا کند. یک عده دوست دارند به سینما که می روند سرگرم شوند و یک عده دوست دارند با اندیشه جدیدی آشنا شوند . اگر مروری بر تاریخ سینما داشته باشیم می بینیم چقدر فیلمها تامل برانگیزند ، چقدر این نوع فیلمها ایده به تهیه کننده ها می دهند . فراموش نکنید اسپیلبرگ از فیلمی مثل دوئل شروع کرد ؛ یک فیلم تجربی و دانشجویی . یادمان باشد استعدادهای بزرگمان چه کسانی بودند. با چه فیلمهایی شروع کردند . چه تجربه هایی اندوخته شد تا آثار بزرگ خلق کردند. اگر فیلمهای این گروه و خارج از آنها را در نظر بگیرید با استعدادهای جوان و فرصتها لاجرم این اتفاق می افتدو این مسیر ادامه پیدا می کند . عده ای که به دولتی بودن و رانتی بودن اشاره می کنند اتفاقا انگار آنها هستند که می خواهند در برابر این جبر حضور استعدادهای جدید مقاومت کنند و می خواهند جلوی دیده شدن این آثار و افراد را بگیرند . این جبری است که سنگینی خودش را به کل بدنه سینما تحمیل می کند . به نظرم باید آمادگی پذیرش شرایط جدید را داشته باشیم. باید منتظر شویم و نتیجه خوب را در آینده ببینیم

5858

تله سینما

خبرآنلاین