چرا اغلب برنامه‌های سینمایی تلویزیون شکست می‌خورند؟

18:01:42 1395/08/19

نژلا پیکانیان: کارکردهای متفاوت رسانه باعث شده تا برنامه‌سازان و تولیدگنندگان آثار تلویزیونی ایجاد تنوع در برنامه‌های مختلف و رویکردهای آنها را یکی از اهداف برنامه‌سازی‌شان قرار دهند. طبیعتا مخاطبان تلویزیون نیز انتظارات مختلفی از شبکه‌های تلویزیون دارند و قرار نیست به این رسانه صرفا به چشم سرگرمی نگاه کنند، در واقع این بعد برای مخاطب جدی تلویزیون کافی نیست و طبیعی است که انتظارش نیز باید برآورده شود. برنامه‌های گفت‌وگو محور و چالشی تلویزیون در کنار فیلم‌ها و سریال‌هایی که به روی آنتن می‌روند مخاطبان بسیار دارند و مورد توجه طیف وسیعی از افراد قرار می‌گیرند، اما خیلی از مخاطبان تلویزیون بیننده پر و پاقرص برنامه‌های تخصصی‌تر مثل «نود» هستند. سهم اندک تلویزیون در پرداختن به سینما بر هیچ کس پوشیده نیست، اما در طول این سال‌‌ها چند برنامه بوده‌اند که محتوایشان به سینما، اتفاق‌های مهم و حواشی آن پرداخته که تا دست رسانه‌ای چون تلویزیون خالی از بازتاب‌های سینما نباشد. تعداد برنامه‌های سینمایی تلویزیون که به شکلی تخصصی و کامل همه رخدادهای سینما را پوشش دهند به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد و کماکان جای خالی برنامه‌ای تخصصی در حوزه سینما از جنس «نود» که همه رویدادهای مهم این حوزه را پوشش دهد حس می‌شود. نکته مهم اینجاست که برنامه‌هایی که در این سال‌ها با این موضوع روی آنتن رفته‌اند چندان موفقیت چشمگیری در جذب مخاطب کسب نکردند و همین تعداد کم هم بعد از چندی یا به تعطیلی کشیده شدند یا با تغییر ساختار و محتوایشان مخاطبان پیشین‌شان را از دست دادند که این نکته نیز نیاز به بحثی مفصل دارد. تنها برنامه جریان‌ساز سینمایی تلویزیون در سال‌های اخیر سری اول «هفت» با اجرای فریدون جیرانی بود که آن هم بعد از تغییرات پی در پی از رونق افتاد و حالا هم در سری سوم این برنامه با اجرای بهروز افخمی انواع و اقسام دسته گل‌ها از پخش صحنه سیگار کشیدن منتقد مهمانش روی آنتن زنده گرفته تا توهین فراستی به سینماگران مرده و زنده سینمای ایران به آب داده می‌شود و ظاهرا مدیران تلویزیون هم حالا حالا ها تصمیم ندارند وقعی به این حرمت‌شکنی‌ها بنهند! با این تفاسیر در این گزارش نگاهی داریم به برنامه‌های سینمایی این سال‌های تلویزیون که البته بیشترشان با شکست رو به رو شدند و عطای ادامه پخش‌شان به لقایش بخشیده شد. سینما تئاتر 60-62/ شروعی تلفیقی پخش چند تکه کوتاه از یک فیلم کافی بود تا برنامه «سینما تئاتر 62 ـ 60» یکی از اولین‌ برنامه‌های تلویزیون که با موضوع سینما روی آنتن می‌روند نام بگیرد. البته که ساختار و محتوای این برنامه با آنچه که در این سال‌ها از تلویزیون می‌بینیم زمین تا آسمان تفاوت دارد اما همین که این دو رسانه از سال‌های دور در تعامل با هم بودند نشانه خوبی است. «سینما تئاتر 60-62» تا سه سال از تلویزیون پخش شد و حضور ناصر طهماسب به عنوان مجری در این برنامه یکی از ویژگی‌های مثبت آن به شمار می‌رفت. البته این برنامه علاوه بر نمایش گزیده‌هایی از فیلم‌های سینمایی شامل آیتم‌های نمایشی هم بود که با حضور بازیگران تئاتر به روی آنتن می‌رفت و طرفداران ویژه‌ای هم داشت. سینمای کمدی- جنگ هنر هفته / اولین‌ها در دهه شصت قبل از دهه هفتاد که ساخت برنامه‌های سینمایی در تلویزیون تعدادشان کمی بیشتر شد جمشید گرگین در دهه شصت اولین جرقه را برای ساخت چنین برنامه‌ای زد. این برنامه که «سینمای کمدی» نام داشت همانطور که از نامش مشخص است به نقد و بررسی سینمای کمدی می‌پرداخت. آن سال‌ها تلویزیون دو شبکه داشت و پخش چنین برنامه‌ای یکی از جذابیت‌های خاص تلویزیون برای مخاطبان به شمار می‌رفت. «سینمای کمدی» در 26 قسمت به روی آنتن رفت و تا حد زیادی توانست بین بیننده‌های آن موقع تلویزیون مورد استقبال قرار بگیرد. جمشید گرگین هم که تا پیش از اجرای آن برنامه در چندین فیلم و سریال ایفای نقش کرده بود اجرای برنامه را نیز بر عهده داشت. اما یکی از متفاوت ترین برنامه‌هایی که در دهه شصت روی آنتن رفت «جنگ هنرهفته» بود و از جمله نخستین برنامه‌‌هایی بود که به رسانه سینما در تلویزیون می‌پرداخت. سینما نود / وقتی پای نقد به تلویزیون باز شد پای سینمای جهان و پخش آثار منتخبش با برنامه‌ای تحت عنوان «سینمای دهه نود» به تلویزیون باز شد. کامیار محسنین و امیر عزتی به عنوان محقق و نویسنده و کارگردان برنامه «سینمای دهه نود» بودند که به نقد و بررسی آثار روز سینمای جهان می پرداخت. این برنامه به گفته سازندگانش در آن سال‌ها با شرایط سختی روی آنتن رفت چون مشکلات زیادی در تهیه فیلم‌های روز دنیا وجود داشت و ممیزی‌های تلویزیون نیز در کنار این شرایط کار را برای تولیدکنندگان دشوار می‌کرد. نگاهی تازه به مقوله نقد و باز کردن بحث‌های جدی در این برنامه یکی دیگر از اهداف سازندگان این برنامه بود که بعدها رویه‌ای ثابت در برنامه‌های سینمایی تلویزیون شد. «سینمای دهه نود» برخلاف نمونه‌های امروزی از این دست برنامه‌ها که به روی آنتن می‌روند مجری نداشت و کارشناسان بعد از اتمام پخش فیلم به بیان نظرانشان درباره آن می‌پرداختند. هنر هفتم/ وقتی به استاندارد نزدیک شدیم به زعم بسیاری از مخاطبان جدی تلویزیون جرقه اصلی ساخت و پخش برنامه‌ای سینمایی در تلویزیون در دهه 70 با «هنر هفتم» با اجرای اکبر عالمی زده شد. «هنر هفتم» پنجشبه شب‌ها از شبکه یک به روی آنتن می‌رفت و به نقد و بررسی فیلم‌های مهم تاریخ  سینما می‌پرداخت. اکبر عالمی در 52 برنامه به عنوان مجری کارشناس حضور داشت و البته شیوه جالب اجرای او به خصوص در استفاده از لغات و اصطلاحات انگلیسی دستمایه شوخی‌های بسیار شد. «هنر هفتم» برای مخاطبانی که تا پیش از آن فقط به تماشای فیلم‌های سینمایی از تلویزیون عادت داشتند یک برنامه جذاب به حساب می‌آمد و استقبال از ساختار و محتوای این برنامه چند برنامه‌ساز دیگر را برای تولید آثاری از این دست ترغیب کرد و خیلی‌ها هنوز هم این برنامه را یکی از تاثیرگذارترین آثاری که در رابطه با سینما ساخته شده می‌دانند که به استانداردهای یک برنامه خوب در این حوزه نزدیک بود. سینمای اندیشه/ ادامه آزمون و خطاها علی معلم تهیه‌کننده این روزهای سینمای ایران اواسط دهه 70 برنامه‌ای با عنوان «سینمای اندیشه» را با محوریت پرداختن به آثار روز سینمای جهان به روی آنتن برد و به آزمون و خطا در زمینه ساخت برنامه‌هایی از این دست ادامه داد. او خودش کارشناس و مجری «سینمای اندیشه» بود و به همراه چند منتقد و سینماگر آثار مختلف سینمایی را نقد و بررسی می‌کرد. البته پخش «سینمای اندیشه» مدت زیادی به طول نیانجامید و برنامه دیگری جایگزین آن در پخش شد. علی معلم همچنین سابقه ساخت و اجرای برنامه دیگری به نام «از واژه تا تصویر» را نیز دارد که به رابطه سینما و ادبیات می‌پرداخت. « از واژه تا تصویر» نیز از شبکه دو پخش می شد و تا به حال چندین بار نیز از همین شبکه بازپخش آن به روی آنتن رفته است. سینما 2/ سینمایی‌های بی‌سرانجام بعد از پخش «هنر هفتم» و «سینمای اندیشه» برنامه‌هایی از جمله «سینما و ماورا» با سبک و سیاقی شبیه همان برنامه به روی آنتن رفت که «سینما یک» و «سینما چهار» از مطرح ترین آنها بودند، با این تفاوت که «سینما ماورا» فیلم‌های اكران شده در بخش معناگرای جشنواره فیلم فجر آن سال را پخش کرد، گرچه در این میان چند فیلم تکراری نیز در این برنامه به نمایش درآمد. بعد از پخش سری اول «سینما ماورا» قرار بود این برنامه ادامه داشته باشد اما این اتفاق هرگز نیفتاد. حاضر نبودن کارشناس در این برنامه و کم‌توجهی به مقوله نقد فیلم یکی از ایرادات اصلی بود که به این برنامه وارد بود. البته این اتفاق در چند برنامه افتاد و برخی از قسمت‌های «سینما ماورا» در چند قسمت پایانی به بررسی فیلم‌ها نیز پرداختند. اما اولین برنامه‌ای که بعد از «سینمای اندیشه» از شبکه دو پخش شد «سینما 2» بود که اجرایش را محمد حمیدی‌مقدم بر عهده داشت. این برنامه تقریبا یک سال بعد از برنامه علی معلم از شبکه دو پخش شد و خیلی‌ها آن را شبیه «هنر هفتم» دانستند. البته «سینما 2» به دلیل اینکه علاوه بر آثار خارجی، فیلم‌های ایرانی را نیز پخش می‌کرد بیشتر از نمونه‌های قبلی این برنامه‌ها مورد توجه قرار گرفت.   سینما یک- سینما چهار/ تکراری‌ها ادامه دارند بعد از تاسیس شبکه چهار سیما بود که «سینما چهار» با همان سبک و سیاق برنامه‌هایی که پیش از این با محتوایی سینمایی ساخته شده بودند روی آنتن رفت. از همان ابتدای تاسیس این شبکه مخاطبان فرهیخته تر و فرهنگی‌تری جذب برنامه های این کانال تلویزیونی شدند. «سینما چهار» به نمایش فیلم‌هایی با مخاطب خاص پرداخت و آخرین سری‌اش هم با اجرای علیرضا شجاع نوری به روی آنتن رفت. جای خالی برنامه‌ای با موضوع سینما در شبکه اول خالی بود تا اینکه این شبکه بعدازظهر جمعه را به برنامه «سینما یک» اختصاص داد. در این برنامه ابتدا فیلمی که در جدول پخش آن روز قرار داشت معرفی می شد و پس از پایان نمایش فیلم نیز از سوی یک کارشناس مورد نقد و بررسی قرار می گرفت. «سینما اقتباس»، «سینما پنج»، «سینما یک» و... نیز در سال‌های بعد یعنی اواخر دهه 70 و اواسط دهه 80 تولید و پخش شدند، اما سرنوشتی مشابه برنامه‌های پیشین پیدا کردند و هیچ کدام نتوانستند جریان ساز شوند.  در واقع یکی از نقاط ضعف این برنامه‌ها روند تکراری بود که بیشترشان در پیش گرفته بودند و هیچ المان و ویژگی جدید متفاوتی در سری جدیدشان نداشتند، همه شان هم بعد از مدتی نسبتا کوتاه از زمان پخش‌شان دیگر هیچ گاه رنگ آنتن را ندیدند.   هفت/ شروعی خوب، ادامه‌ای توهین آمیز در فراگیر بودن و پرمخاطب بودن مدیوم سینما شکی نیست، اما تاثیری که برنامه‌های تلویزیون بر مخاطب می‌گذارند نیز بسیار است. با همین رویکرد شبکه سه با توجه به طیف مخاطبانی که داشت به فکر راه انداختن برنامه‌ای با موضوع سینما افتاد. برنامه ای چالشی که خیلی‌ها معتقد بودند با الگو گرفتن از «نود» عادل فردوسی‌پور به روی آنتن رفته. اولین سری برنامه «هفت» که با اجرای فریدون جیرانی از این شبکه پخش شد به دلیل بحث‌های چالشی‌تر، مخاطبان بیشتری را به خود جذب کرد و به برنامه‌ای پر سر و صدا تبدیل شد. صراحت جیرانی در بحث‌ها و دغدغه‌اش برای رفع حل مشکلات سینما «هفت» را به یکی از برنامه‌های موفق در این حوزه تبدیل کرد. گرچه برنامه جیرانی خالی از ایراد و اشکال نبود اما در برهوت نبود چنین برنامه‌هایی روی آنتن رفتن «هفت» غنیمتی بزرگ به شمار می‌فت. «هفت» جیرانی دو سال روی آنتن ماند تا اینکه جیرانی و گروهش از برنامه رفتند و دوره جدید این برنامه به سردبیری وبا اجرای محمود گبرلو روی آنتن رفت. این برنامه جنجال‌های سری اول را نداشت و فضایی آرام‌تر را تجربه کرد اما حضور سینماگران از طیف‌های مختلف و بررسی فیلم‌های متفاوت هم از نقاط قوت این برنامه بود. گبرلو نیز «هفت» را سه سال برای شبکه سه روی آنتن برد تا اینکه بعد از کش و قوس‌های فراوان تغییر تیم هفت بهروز افخمی سکان هدایت این برنامه را برعهده گرفت. فضای «هفت» جدید تغییرات زیادی کرد اما انصافا نمی‌توان هیچ یک از آنها را مثبت ارزیابی کرد، خاصه آنکه اجرای بهروز افخمی در این برنامه یکی از ایرادهای اصلی کلیت برنامه است. از سوی دیگر حضور مسعود فراستی با شناختی که دیگر همه از او پیدا کرده اند نیز انتقادهای فراوانی را در پی داشت که در هفته‌های اخیر با اهانت‌های او به سینماگران قدیمی از جمله علی حاتمی این اعتراض‌ها جای خودرا به انزجار از او داده‌اند. با همه این تفاسیر زمزمه‌هایی مبنی بر تغییر تیم این سری از «هفت» هم شنیده می‌شود و به نظر می‌رسد مدیران شبکه سه باید این تغییر را هر چه زودتر در برنامه کاری‌شان قرار دهند و آن را عملی کنند.   زندگی روی پرده/ روانشناسی سینما در شبکه چهار یکی از برنامه‌های متفاوتی که در سال‌های اخیر با موضوع سینما از تلویزیون پخش شده «زندگی روی پرده» با اجرای مسعود فروتن بود. مسعود فروتن به همراه دکتر ابراهیم میثاق روانشناس فیلم‌های سینمایی ایرانی از منظر روانشناسی مورد نقد و بررسی قرار می دادند و با توجه به طیف مخاطبانی که شبکه چهار دارد «زندگی روی پرده» بسیار مورد استقبال قرار گرفت. نکته جالب دیگر اینکه این برنامه به عنوان پرمخاطب ترین برنامه نوروز شبکه چهار شناخته شد و از همان قسمت‌های ابتدایی جایگاه ویژه‌ای بین مخاطبان پیدا کرد. «زندگی روی پرده» را به جرات می‌توان یکی از متفاوت‌ترین برنامه‌های سینمایی تلویزیون دانست چون بعد روانشناسی که در این برنامه به ان پرداخته می‌شد یکی از مهترین ابعاد فیلم‌هایی است که در سینما به تماشایشان می‌نشینیم. سینما اکران/ شروعی جدید اما ناکام مانده شبکه تهران تنها شبکه ای بود که در این مدت برنامه ای را به سینما و موضوعات مختلف آن اختصاص نداده بود. این شبکه نیز برای اینکه از غافله پخش چنین برنامه هایی عقب نماند، «سینما اکران» را به سردبیری فرشید نوابی روانه آنتن کرد. هدف این برنامه از ابتدا پرداختن به فیلم های در حال اکران و معرفی آنها بیان شد و خبری از بحث های چالشی در این برنامه نبود. پخش «سینما اکران» همزمان با «هفت» بود و شاید با این هدف که به بخش دیگری از نیازهای مخاطبان سینما و تلویزیون پاسخ دهد روی آنتن رفت. ابتدا محمد حسین لطیفی اجرای این برنامه را بر عهده داشت اما بعد از چند برنامه لطیفی بنا به دلایلی که بعد ها مشغله هایش در عالم فیلمسازی عنوان شد جایش را به صبا راد یکی از مجری های «به خانه بر می گردیم» داد. «سینما اکران» شاید به عنوان برنامه‌ای جریان ساز در بین مخاطبان و سینماگران شناخته نشد اما روندی آرام و محترم را در جهت آگاهی بخشی به مخاطبان طی کرد. گرچه شاید انتظار مخاطب چنین برنامه هایی بحث های چالشی بیشتری در باب سینما باشد و تجربه نشان داده در صورت طرح موضوعات جذاب در این برنامه ها مخاطب نیز رغبت بیشتری برای دنبال کردن آنها پیدا می کند و طبیعی است که جذب مخاطب بیشتر از اهداف همه برنامه سازان است اما با این حال صرف چالش برانگیز بودن نمی تواند موفقیت یک برنامه را تضمین کند و برنامه سازان باید فاکتورهای دیگر یک برنامه موفق را نیز در نظر بگیرند. 58244

تله سینما

خبرآنلاین