از ادعای ادابازی بهروز وثوقی تا فیلمفارسی‌سازی علی حاتمی

18:13:20 1395/08/15

نژلا پیکانیان: برنامه «هفت» جمعه شب چهاردهم آبان ماه در بخش ابتدایی به سینمای هویتی- تاریخی اختصاص داشت که با حضور سید ضیاءالدین دری به روی آنتن رفت. در ابتدای این بحث دری با اشاره به تاثیر پدرش روی فیلم‌هایش گفت: «ایده چند فیلمم از پدرم بود. او در اواخر عمرش به من می‌گفت دنبال «کیف انگلیسی» برو این می‌گیرد.» دری همچنین درباره علت کم رونق بودن ساخت فیلم تاریخی در سینما گفت: «در سینمای تاریخی پژوهش و جزییات مهم است و همین ریتم تولید را پایین می‌آورد و پرخرج می‌شود. از سویی تلویزیون مردم را بدعادت کرده است به گونه‌ای که گمان می‌کنند حتما باید فیلم تاریخی را از قاب تلویزیون دید و نباید برای آن پول داد. فروش فیلم‌های آپارتمانی روی پرده سینما هم فیلمسازان را ترغیب کرده به جای تحمیل هزینه و انرژی زیاد، راحت تر فیلم پرفروش بسازند. ابتدا باید بستر مادی فیلم تاریخی را فراهم کرد. فیلم تاریخی را نمی توان با سفارش ساخت. باید از درون فیلمساز بجوشد. امروز اولا امکان مادی تولید فیلم تاریخی وجود ندارد. در مرتبه دوم ترس ساخت فیلم تاریخی وجود دارد.» کارگردان سریال «کلاه پهلوی» در ادامه تصریح کرد: «من سال گذشته پروانه ساخت فیلم تاریخی را گرفتم. اما از ردیف حمایت های فارابی در مسئله مادی بیرون آمد و همین سبب شد که متوقف شود. در حال حاضر جز حمایت دولت برای ساخت این فیلم ها راهی نیست. در آخرین نمونه این فیلم ها «یتیم خانه ایران» نیز با حمایت دولت تولید شده است.» او همچنین با اشاره به سانسور در تلویزیون اظهار داشت: «سریال «کیف انگلیسی» تنها 3 ثانیه ممیزی شد. هر آنچه روی کاغذ تفاهم کردیم، پخش شد. اما در «کلاه پهلوی» 300 دقیقه سانسور شد. لذا تمام بزنگاه های سریال بهم ریخت. اساسا موفقیت یک سریال نظیر «کیف انگلیسی» ممکن نیست. چون اساسا ذائقه ها، سلایق و انتخاب مردم تغییر کرده است. آن سریال آن زمان 80 میلیون مخاطب داشت. اگر امروز شما فیلمی با این میزان مخاطب ادعا کنید می‌سازید، باید 60 میلیارد تومان دستمزد بدهند. درست شبیه این است که شما کسی را رئیس جمهور کنید. برای اینکه آن زمان ماهواره نبود، شیوه های نوین ارتباطات اجتماعی نبود و ذائقه ها امروز عوض شده است.» کارگردان سریال «کیف انگلیسی» گفت: «من شخصا گرایشم سینماست و از سینما به تلویزیون آمدم. هم «کیف انگلیسی» و هم «کلاه پهلوی» هر دو در ابتدا سینمایی نوشته شدند اما بعدا به تلویزیون تن دادم چون تولید چنین فیلم هایی در سینما ممکن نبود.ما در سریال سازی و سینما در دنیا استثنائیم. با توجه به خطوط قرمزی که در کشورمان داریم، کار برای ما بسیار سخت تر می شود. تولید درام هایی بدون ورود به خطوط قرمز و سالم بسیار سخت است.» دری در ادامه افزود:« در حوزه فرهنگی خارج از مرزهای فعلی کم کار کرده ایم. امروز سوریه، لبنان و... کشورهایی تحت تاثیر و نفوذ ما هستند اما دربارش فیلم نمی سازیم. اول از همه باید اطلاعات نویسنده و فیلمساز ما بسیار روزآمد و بروز باشد. الان تنها چیزی که درباره سوریه بدان آگاهیم و فکر می کنیم، «مدافعان حرم» است که خیلی هم خوب است. اما سوژه و موضوع دیگری نداریم. اگر مسئولین ما اجازه دهند و بفهمند درام عین خود جنس نیست و باید دست کارگردان را برای خلق درام باز گذاشت، حتما شاهد تولید آثاری درباره این مسائل خواهیم بود. او گفت: یک بخش از مشکل نیز به کمبود اطلاعات باز می گردد. سرمایه و وقت زیادی بر روی پژوهش فیلم گذاشته نمی شود. یا براساس شنیده و مطالعه گذرا و شخصی اش است یا اصرار به بیان حرف خود را در یک مسئله دارد. به طور مثال درباره زندگی امام موسی صدر، سابقه حضور او در ایران و لبنان و امروز ظهور و بروز حزب الله لبنان اتفاقی نیافتاده است. و چون عقب هستیم و تاکنون تولیدی نداشته ایم، وقتی کسی بخواهد تولیدی در این زمینه بکند فکر می کنیم همین یک اثر خواهد بود و باید به همه چیز پاسخ داد و این به همان امکان مادی ما باز می گردد.» این کارگردان سینما و تلویزیون افزود: «قبل از انقلاب ما بالغ بر 48 فیلم در حوزه تاریخی ساختیم. از سال 1327 تا مقطع انقلاب 45 فیلم تاریخی تولید می شود. در آن مقطع دولت تنها در 3 فیلم برای تولید دخالت کرده است. بنابراین با این نگاه باید بگوییم سینمای فقیر آن دوران به تاریخ رفت و با خود رشد می کرد. سینمای آمریکا از زمانی که تدوین آغاز می شود از همان فیلم های 15 دقیقه ای تا «تولد یک ملت» هالیوود به سمت تاریخ رفت و همان موقع برای مردم آمریکا جذاب بود. یهودیانی که وارد سینمای آمریکا شدند دستورالعمل های خود را در تاریخ دنبال می کردند. اگر سیر حرکت یهودیان را در سینما آمریکا دنبال کنید، یک سیر بسیار دقیق و عمیق است.» او افزود: «برخلاف آمریکا در ایران فیلم ساختن از شخصیت ها و وقایع تاریخی بسیار سخت است. من می توانم در هفت درباره محبوب ترین شخصیت معاصر ایران امام خمینی (ره) حرف بزنم اما اگر درباره او فیلم بسازم هرکسی ممکن است به من اتهام بزند، چون فضای گفتاری با بصری متفاوت است.» دری در ادامه صحبت‌هایش تصریح کرد: «اخیرا در اخبار خواندم که مسئولین ما به سفیر ترکیه به خاطر شبکه «جم» گله کرده بودند که آنها گفته بودند دارند برای خودشان کسب و کار می کنند. این اظهار ضعف نشان دادن اتفاقی مثبت نیست. باید در عوض به دنبال اتفاقاتی مثل نمایش فیلم «محمد رسول الله» در 300 سالن ترکیه باشیم.»   بخش دوم برنامه «هفت» شب گذشته به گفتگوی بهروز افخمی با مجید توکلی و پدرام شریفی، کارگردان و بازیگر فیلم سینمایی «متولد 65» اختصاص داشت. مجید توکلی، کارگردان این فیلم در ابتدای صحبت هایش درگذشت محسن سیف از منتقدان پیشکسوت سینما را به اهالی سینما تسلیت گفت و همچنین برای نیما طباطبایی، کارگردان و مستندساز آرزوی سلامتی کرد. توکلی در ادامه درباره موضوع فیلمش گفت:« قصه و درام فیلم در یک آپارتمان شکل می‌گیرد و درباره یک آپارتمان است، اما یک فیلم آپاراتمانی نیست. «متولد 65» از آنجایی شکل می‌گیرد که شبکه های مجازی در میان جوانان ما رشد بسیاری کرده است و همین موضوع سبب شده است که برخی جوانان خود را به گونه ای دیگر و غیرواقعی جلوه دهند. قصه درباره آرزوی زندگی کردن در یک آپارتمان لوکس درجه یک است.» او افزود: «گروه همراهی داشتیم و کل فیلم در 35 جلسه تصویربرداری شد. پدرام شریفی و هنگامه حمیدزاده به عنوان زوج اصلی فیلم، با فیلمنامه و فضای فیلم به خوبی آشنا بودند و تعامل خوبی شکل گرفت. در ابتدا این ایده با آقای میرکریمی مطرح شد و قرار بود تهیه کننده باشند اما به خاطر مشکلاتی که داشتند نشد و خودشان آقای عسگرپور را معرفی کردند و ایشان از طرح استقبال کردند.» پدرام شریفی، بازیگر اصلی این فیلم نیز در ادامه گفت: «من فکر می کنم علت موفقیت این فیلم تاکنون در میان مخاطبان، صداقت و روراستی قصه فیلم است. ما باید در بازی خود مرزی را پیدا می کردیم که نه شوخی های لوسی باشد و نه زننده. لذا باید در عین جذابیت برای مخاطب به گونه ای رفتار کنم که در دقیقه 60 فیلم نیز به حرف جدی من نخندد.» مجید توکلی تصریح کرد: «به غیر از بازی زوج اصلی فیلم از بازی علیرضا استادی بسیار راضی هستم و حضور درجه یکی در فیلم ما داشتند و حال ما و تماشاگر را خوب کردند. ضمن اینکه از حضور افتخاری خانم نعمتی هم ممنونم.» توکلی در ادامه درباره هزینه‌های تولید فیلم نیز گفت: «این فیلم در حدود 600 الی 700 میلیون تومان خرج برداشت. من خیلی خوشحالم که فیلمم در گروه آزاد و بدون سینمای سرگروه اکران شده است و در همین فرصت کم بدون سوپراستار و تبلیغات، تاکنون به 7 سانس فوق العاده رسیده است. نهضت فیلم سازی ارزان باید در ایران جا بیافتد.» بهروز افخمی در این بحث افزود: «اینکه فیلمی با این هزینه کم ساخته می شود خیال آدم را هم در اکران راحت تر می کند و موفیقت را در دسترس تر می کند. شما بدون تبلیغات و با سالن های کم شروع کردید و اگر بسیاری از فیلم های درصف اکران چنین شرایطی داشتند شاید با اکران در این فصل هم به تعیین هزینه خود می رسیدند. برخی از فیلمسازان جوان در انتظار یک شرایط اکران فوق العاده با 30 سالن و یک سرگروه خوب، احتمالا فیلم شان اکران نشود. اما به نظرم اگر مثل شما حاضر به شروع اکران شوند و به معرفی فیلم خود بپردازند به زودی سانس های خوبی هم به آنها داده می شود.» شریفی بازیگر «متولد 65» در ادامه اظهار داشت: «در اینکه همواره کارگردانان و تهیه کنندگان در انتخاب بازیگر همیشه به دنبال گزینه های از پیش تضمین شده هستند، بخشیش به این خاطر است که آن کارگردان یا تهیه کننده به کار خود ایمان ندارند و می ترسند از اینکه فیلمنامه بدون بازیگر مطرح جواب دهد. اما خداروشکر در این فیلم این فرصت داده شد تا ما فیلم را بازی کنیم.در همین چند روز اخیر پیشنهادهایی برای بازی در فیلم جدید داشته ام اما هنوز قراردادی امضا نکرده ام. فعلا امسال «هجوم» را با شهرام مکری بازی کردم.» مجید توکلی با اشاره به تصمیم‌اش برای کارگردانی فیلمی جدید گفت: «خداروشکر می کنم که فیلم در این شرایط خوب در حال اکران است و امیدوارم از سینمای قصه گو باز هم دفاع شود و پشتش بایستند. این روزها که با مردم به تماشای فیلم می نشینم حس خیلی خوبی به من دست می دهد و امیدوارم فیلم بعدی ام هم در همین مسیر قرار گیرد. فیلم بعدی ام فعلا در حد ایده و قصه اولیه است و فعلا عجله ای برای ساخت آن ندارم. اما فهمیدم که فیلم قصه گو و برای مردم باید ساخت.» بخش بعدی «هفت» شب گذشته به نقد و بررسی آثار مرحوم علی حاتمی اختصاص داشت که با حضور مسعود فراستی و جواد طوسی به روی آنتن رفت. جواد طوسی در ابتدای این بخش گفت: «علی حاتمی اولین فیلمسازی بود که جلوتر از عنوان «سینمای ملی» خود به این ارزش های خانواده، ملیت و... وفادار بود و به سراغشان رفت. جامعه ای که مدرنیستم را به شکل غلط می خواست تجربه کند بدش نمی آمد که سنت را معنای متفاوتی ببخشید، اما در کلیت آثار علی حاتمی سنتی را می بینیم که متفاوت از این است.» او افزود: «سینمای علی حاتمی متمایل به ادبیات منظوم و شیوه دیالوگ نویسی او خاص بود. حاتمی تعلق خاطر به تئاتر نیز داشته است. حاتمی در مقایسه با بیژن مفید فیلمسازیست که دغدغه امروزی بودن را ندارد و ویژگی اقلیمی بودن در کارهای او بارز است». مسعود فراستی نیز صحبت‌هایش درباره سینمای علی حاتمی را اینگونه آغاز کرد: «مصداق سینمای ملی اساسا علی حاتمی است. منتها این بحث تقلیل گرایانه ای برای این مصداق است. آیا وقتی از سینمای ملی حرف می زنیم یعنی اینکه اگر فیلمی سینمای ملی نباشد، ابدا سینما نیست؟ اصلا اینطور نیست.» او همچنین تصریح کرد:«ایرانی بودن فیلمساز و فیلم را در دوره معینی ساختن کافیست که بگوییم سینمای ملی است؟ اگر این چنین باشد تمام فیلم هایی تولید شده در این مرز و بوم ملی است. آیا این ملی بودن از ادبیات و سنن نمایشی تنها در می آید؟ آیا یک پوسته ظاهری است؟ یعنی از سفره، زورخانه و ... می آید؟ چیزی که در فیلم های علی حاتمی ست. این چیزهایی که در فیلم حاتمی ست پوسته ظاهری ست که باید باشد اما به تنهایی ابدا سینمای ملی نمی دهد.» فراستی ادامه داد: «به نظرم اگر فرم نداشته باشیم نه سینمای دینی داریم و نه سینمای ملی. فرم، تجیمع اشیاء یا تکنیک نیست. من به نظرم در فیلم «طوقی» تا حدودی در فضا و لوکیشن به فرم اینجایی می رسیم.» افخمی در میانه این مبحث افزود: ««طوقی» انقدر فیلم خوبی ست که به نظرم یک نفر باید دوباره آن را بسازد. البته من که جرات ندارم این کار را بکنم. حیا و نجابت ایرانی در این فیلم بسیار خوب است. اصلا هیچ کس مثل علی حاتمی، حیا را به خوبی درنیاورده است. «دلشدگان» در موسیقی و آهنگ به خوبی این حیا را ایجاد می کند.» فراستی درباره علاقه‌اش به سینمای حاتمی و فیلم‌های او گفت: ««سوته دلان» هم از فیلم های منتخب من از حاتمی بود اما دوباره الان که آن را دیدم این اداهای فیلم من را اذیت کرد. مخصوصا بهروز وثوقی.» جواد طوسی همچنین در ادامه صحبت‌هایش اظهار داشت:«دو دوره اصلی در فیلمسازی علی حاتمی وجود دارد، در دوره اول قصه بسیار محوریت دارد و در دوره دوم همه چیز بیشتر اپیزودیک است. ضمن اینکه مضامینی که علی حاتمی انتخاب می کرد که در دوره دیگری از وضعیت کشور به خطوط قرمز تبدیل می شد. فیلم هایی مثل «خواستگار» و ... اصلا امروز قابل نمایش نیست.» فراستی که همچنان نظرات مخالفی در برنامه عنوان می کرد، افزود: ««خواستگار» را من دوباره دیدم، به شدت فیلم بدی است. به شدت «فیلم فارسی» است. جای دوربین، قاب ها، کات ها، زوم ها، کاراکترها و... به شدت فیلم فارسی است. چیزی که در «خواستگار» نیست علی حاتمی «طوقی» است. نمی توان با المان های فیلم فارسی به مبارزه با فیلم فارسی رفت! وجه عارفانه را در آثار حاتمی اصلا نمی فهمم. از چه زمانی شروع می شود و چگونه ادامه می یابد.» او همچنین افزود: «من تنها در «طوقی» علی حاتمی فرم را با ادم های متناسب و درست با روح و حس و حال بجا می بینم با یک سنفونی واحد و متحد، اما آثار دیگر به شدت تکنیکال هستند. وقتی شما با تاریخ به مثابه تاریخ معین کار می کنی و بخش هایی از آن را تکه تکه می گیری و حرف خود را می زنی، غلط است. این جعل و نگاه ارتجاعی به تاریخ است. این برخورد تاریخی من است. می گویم در تاریخ ما در شهریور 20 تا سقوط رضاخان، بر ما چه گذشته است؟ این به عنوان پس زمینه اثر «هزار دستان» است و به اشتباه آمده است. تو می توانی از تاریخ الهام بگیری، اما وقتی تاریخ را به مثابه مستند می نگری، باید بدان پایبند باشی.» این منتقد به نکته دیگری در باب سینمای حاتمی اشاره کرد و افزود:«علاقه علی حاتمی نوستالژی است و بدترین نوستالژی علی حاتمی «مادر» است.» جواد طوسی دیگر منتقد حاضر در برنامه شب گذشته «هفت» نیز در پایان تصریح کرد: «کلا علی حاتمی مبتنی بر حس و غریزه خود نه عقلانی یک نگاه کلاژگونه دارد. این نگاه کلاژگونه ممکن ست تو را اذیت کند من را خشنود کند.» 58244

تله سینما

خبرآنلاین