رده‌بندی سنی فیلم‌ها، راهی برای کشاندن مخاطب به سینما

18:00:36 1395/05/23

کتایون کیخسروی: زمانی که آلفرد هیچکاک استاد بی‌بدیل سینمای جهان پشت دوربین فیلم «روانی» (1961) رفت،می‌دانست که بعد از ساختن صحنه قتل در حمام در همان نیم ساعت اول باید به اداره سانسور امریکا جواب پس بدهد.برای همین از ترفندهایی استفاده کرد تا آن صحنه درخشان را که به یکی از کلاسیک‌های تاریخ سینما تبدیل شده، در فیلم نگه دارد. در عوض صحنه‌های بیشتری در فیلم گنجاند تا دستش برای معامله با اداره سانسور باز باشد و فیلمش سرپا بماند.آن زمان هنوز هیچ قانونی برای اینکه چه کسانی به سینما بیایند یا نیایند وجود نداشت. بعدها اما اداره سانسور فهمید که از راه‌های بهتری می‌شود تماشاگران سینما را مدیریت کرد.سیستم رده‌بندی سنی برای مخاطبان سینما نگاه جدیدی را وارد فضای نمایش فیلمها در سینما،و همینطور ویدئو و نمایش خانگی کرد.   درجه خطر روی PG-13 است در سینمای هالیوود فیلم‌های سینمایی درجه‌بندی‌شده و بر اساس این درجات رده سنی مخاطبان آن  مشخص می‌شوند.درجه G  فیلم‌هایی را دربرمی‌گیرد که همه سنین بدون شکل می‌توانند به تماشایش بنشینند.درجه PG هشداردهنده است و به والدین می‌گوید این فیلم رگه‌هایی از خشونت را در خورد دارد.اینجا حق انتخاب با والدین است که فرزندانشان را به تماشای این فیلم ببرند یا نه.درجه PG-13 اعلام می‌کند دیدن این فیلم برای افراد زیر 13 سال خطرناک است و  این گروه سنی نباید تماشاگر فیلم‌های این‌چنینی باشند.درجه R  فیلم‌هایی را شامل می‌شود که افراد زیر 17 سال حتماً باید با والدین خود به سینما بروند و تماشاگر آن باشند، و بالاخره درجه NC- 17  فیلم‌های را دربرمی‌گیرد که تماشای آن‌ها برای افراد زیر 17 سال ممنوع است. تعیین این رده‌ها بر اساس محتوای فیلم‌ها صورت می‌گیرد  و مواردی مثل گفت‌وگوهای نامناسب و استفاده از کلمات نامناسب، خشونت و صحنه‌های خشن ، استفاده از مواد مخدر و دارویی ، صحنه‌های برهنگی و صحنه‌های جنسی مشخص می‌کند کدام فیلم کدام درجه را مال خود کند. این اتفاق  و پروسه تعیین درجات فیلم‌ها بر عهده سازمانی به نام MPAA  بوده و در سایت این سازمان تعیین وضعیت درجه فیلم‌ها مشخص می‌شود.جالب اینکه در سینماهای آمریکایی و اروپایی هم در زمان بلیت‌فروشی هم مقابل ورودی سالن‌های سینما نظارت دقیق روی این مسئله حساس وجود دارد و بااینکه خانواده‌ها  به وظایف خودشان برای نبردن فرزندانشان به تماشای فیلم‌های ممنوع واقف‌اند اما در دو مرحله از ورود تین‌ایجرهایی که هوس دیدن فیلم‌های بزرگسال را کرده‌اند ممانعت به عمل می‌آید.


بیشتر ترفند تبلیغاتی تا درجه بندی واقعی شاید اینجا کمی غریب باشد اما آن‌سو در هالیوود یا سینمای اروپا برای تمام فیلم‌هایشان دایره سنی محدودی مشخص کرده‌اند و هر فیلم مخاطب خاص خود را می‌شناسد.اینجا اما داستان تفاوت‌های زیادی دارد و سهل‌انگاری بیداد می‌کند.دست سینمای ایران در ژانر وحشت خالی است و در تمام این سال‌ها تنها برای معدود فیلم‌های ترسناک ساخته‌شده  با علامت ورودممنوع برای افراد زیر 18 یا زیر 16  کمی متفاوت‌تر به نظر می‌رسیدند. حالا اما موضوعاتی  که برای سال‌های سال ورود به آن، نزدیکی‌های خط قرمز بوده  دستمایه ساخت فیلم‌هایی شده تا زیر پوستر این فیلم‌ها به والدین توصیه کنند از بردن فرزندان کودک و نوجوانشان به سینما  خودداری کنند. گسترده‌تر شدن موضوع تعیین رده سنی برای فیلم‌های سینمای ایران موضوع فوق‌العاده بااهمیتی است که تاکنون مغفول مانده و هرازگاهی در خصوص برخی فیلم‌های حاشیه‌دار سروصدا می‌کند و به حاشیه‌های آن فیلم می‌افزاید. اینجا در ایران داستان هنوز آن‌چنان‌که باید جدی گرفته نشده  و مثل یک موضوع تبلیغاتی، حاشیه‌ای  و فرمالیته به آن نگاه می‌شود.طی سال‌های گذشته تعداد فیلم‌هایی که رده سنی مخاطب برای آن‌ها تعیین‌شده زیاد نبوده و هر بار حاشیه‌هایی برای این فیلم‌ها به وجود آمده و البته  بعضاً این حاشیه به بیشتر دیده شدن‌شان کمک کرده است. در دهه 70 تماشای «مصائب شیرین» علیرضا داود نژاد مختص رده سنی بالای 18  سال اعلام شد اما هیچ‌کس این محدودیت را جدی نگرفت و متعاقب این جدی نگرفتن نظارتی روی این ماجرا صورت نگرفت. سال پیش عوامل «استراحت مطلق» عبدالرضا کاهانی هم اعلام کردند تماشای این فیلم برای افراد زیر 16 سال توصیه نمی‌شود اما این بار هم کسی موضوع را جدی نگرفت و فیلم نیز فروش نسبتاً خوبی داشت.امسال اما ماجرا با ورود «لانتوری» رضا درمیشیان به چرخه اکران بحث تعیین رده سنی برای فیلم‌ها باز شد  تا نگاه‌ها نسبت به این فیلم تغییر کرده و آن‌هایی که نسبت به موضوع این فیلم کنجکاو بودند دنبال دلایل تعیین این محدودیت می‌گشتند.  ظاهراً سکانسی طولانی از اسیدپاشی  باعث این شده که روی پوستر «لانتوری» بنویسند تماشای این فیلم برای افراد زیر 16 سال توصیه نمی‌شود و بعد از مدت‌ها حواس در این خصوص کمی جمع شود که می‌شود این موضوع را جدی‌تر گرفت. اما  بلافاصله فیلمی وارد چرخه اکران خواهد شد که آن‌هم از این رویه استفاده کرده است.حالا عبارت « تماشای این فیلم برای افراد زیر 15 سال توصیه نمی‌شود»  روی پوستر فیلم « من» ساخته سهیل بیرقی  که البته فیلم ترسناکی به‌حساب نمی‌آید و البته صحنه اسیدپاشی هم ندارد  دیده می‌شود .اینجا اما عوامل فیلم متهم شده‌اند که از این عبارت برای کشاندن  تماشاگر به سالن‌های سینما استفاده کرده‌اند چراکه  محتوای فیلم موضوعاتی را در برنمی‌گیرد که لازم باشد حتماً برای این فیلم محدودیت سنی اعلام کرد.به همین خاطر عده‌ای معتقدند حرکت عوامل این فیلم بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد چراکه بیشتر باعث تحریک نوجوانان می‌شود تا حتماً به سینما بروند.البته عوامل فیلم «من» هم اعلام کرده‌اند این تعیین محدودیت ربطی به آن‌ها ندارد  و شورای پروانه نمایش حکم کرده است که این عبارت در پوستر فیلم وجود داشته باشد.   وقتی پای مدیر شبکه سه به دادگاه باز می‌شود چهارشنبه گذشته بود که خبر احضار مدیر شبکه سه سیما علی اصغر پورمحمدی به دادگاه روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. بر این اساس دادسرای امور جنایی تهران دستور احضار پورمحمدی مدیر شبکه ۳ سیما، به عنوان صادر‌کننده مجوز پخش سریال «۵ کیلومتر تا بهشت» و علیرضا افخمی به عنوان کارگردان این سریال به اتهام تسبیب در مرگ مرحوم «مهدی کوهی» را صادر کرد.(اینجا) این خبر می‌تواند آغاز یک روند مثبت در اختصاص دادن رده بندی سنی در تلویزیون باشد.ظاهرا این بار نتیجه دادگاه مشخص می‌کند چقدر این مسیر می‌تواند برای مخاطب تلویزیون و همینطور مدیرانی که در سیبل این ماجرا قرار دارند موثر باشد.   قانونی که وجود دارد،اما اعمال نمی‌شود هرچند اینجا برخلاف هالیوود و اروپا در قبال محدودیت‌ها نظارتی وجود ندارد و این تعیین درجه سنی تنها در قالب توصیه مطرح می‌شود اما پرسش‌های مهمی در این مورد مهم وجود دارد که بی‌پاسخ‌مانده است.مثل‌اینکه چرا تماشای  یک فیلم برای رده زیر 16 سال توصیه نشده و دیگری برای افراد زیر 15 سال؟چه مواردی موجب این تعیین محدودیت‌ها شده؟چقدر مسئله سلیقه‌ای است  و چقدر از قانون پیروی می‌کند؟مسئله ممنوعیت است یا فقط در حد توصیه باقی می‌ماند؟ شورای پروانه نمایش  به این‌ها و پرسش‌هایی ازاین‌دست  باید جواب بدهد . حبیب ایل‌بیگی سخنگوی شورایی که کمتر از یک ماه از تشکیل آن گذشته در این خصوص می‌گوید:« در آئین‌نامه شورای پروانه نمایش بندی وجود دارد که تعیین می‌کند یک فیلم به درد بچه زیر 14  سال یا 16 سال نمی‌خورد  و این چیز جدیدی نیست هرچند شاید برخی از این مسئله به‌عنوان تبلیغات استفاده کنند. بااین‌حال حتماً باید فرهنگ‌سازی کرد .بالاخره سینما جایی است که مردم انتخاب می‌کنند  و مثل تلویزیون نیست که باز باشد  و فیلم نمایش داده شود .اینجا به والدین توصیه می‌شود اگر فلان فیلم برای فرزندانشان مناسب نیست آن‌ها را به سینما نبرند.» اما نظارتی هم به این ماجرا وجود دارد؟یعنی شده مقابل سالن سینما از ورود گروه سنی  پائین تر جلوگیری به عمل بیاید؟ایل‌بیگی می‌گوید:« این دیگر به عهده سینماهاست.اتفاقاً سخنگوی شورای صنفی نمایش هم اعلام کرده می‌خواهند این اعلام محدودیت را در معرض دید مخاطبان سینما در گیشه‌ها بگذارند تا وقتی فردی قصد خرید بلیت دارد متوجه این موضوع باشد .البته من بعید می‌دانم فردی مقابل ورودی سالن‌های سینما باشد که اجازه ورود به  آن‌هایی که از تماشای فیلم منع شده‌اند را بدهد  و اطلاع‌رسانی این مسئله و سازوکار اجرایی‌اش بر عهده سینماهاست.بااین‌حال باید بگویم در پروانه‌ای که برای اکران فیلم‌ها می‌دهند قیدشده دیدن این فیلم برای افراد زیر 16 سال مفید نیست ولی اجرا بر عهده سینماهاست  و آن‌ها باید محدودیت‌ها را اعمال کنند.» وقتی از ایل‌بیگی پرسیدیم این محدودیت گذاری بر اساس چه مواردی است پاسخ می‌دهد:«در آئین‌نامه بحث خشونت و مسائل دیگری آمده است.» اینجا سخنگوی شورای پروانه نمایش درصدد پیدا کردن آئین‌نامه و قرائت بند مربوطه درباره تعیین رده‌بندی سنی فیلم‌ها برمی‌آید اما تلاش او بی‌نتیجه است چراکه اصلاً بندی در این خصوص وجود ندارد! ایل‌بیگی می‌گوید:« این بند در آئین‌نامه نبود اما تعیین رده‌بندی سنی برای فیلم‌ها رویه شماری پروانه نمایش است .این مسئله در سیاست‌گذاری‌های شورا در زمان‌های مختلف بوده  و در خصوص فیلم‌هایی که فکر می‌کنند محتوایشان مسائلی دارد این رویه اعمال می‌شود .» سخنگوی شورای پروانه نمایش می‌گوید:« در آئین‌نامه جدیدی که پیش‌بینی و تهیه کردیم - که مراحل اداری‌اش را طی می‌کند - کلیات مربوط به این مسئله آمده است.از طرفی شورای پروانه نمایش مجموعه رویه‌ها یا قوانینی که در کشورهای دیگر در این خصوص لحاظ می‌شود را گردآوری کرده  و در اختیار اعضای شورا گذاشته تا بعد از مطالعه  و بحث دراین‌باره مدل ایرانی بر اساس معیارهای کشور خودمان در خصوص تعیین رده سنی فیلم‌ها مشخص شود.» وی ادامه می‌دهد:«تنها مدل ایرانی که فعلاً وجود دارد مربوط به بحث بازی‌های رایانه‌ای است که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای اعمالش می‌کند اما در حوزه سینما هنوز این اتفاق نیفتاده .به همین خاطر ما قصد داریم  با بررسی دقیق آنچه در کشورهای دیگر رخ می‌دهد  و گرفتن نظر اعضای شورا دستورالعملی در این خصوص تدوین کنیم.» ایل‌بیگی در پایان می‌گوید:« بار دیگر تأکید می‌کنم آنچه در حال حاضر اجرا می‌شود رویه‌ای است که از قبل وجود  داشته است.بر اساس آن رویه اعضای شورای پروانه نمایش فیلم‌ها را می‌بینند  و درجه سنی شأن را تعیین می‌کنند.ما هم آن را اعلام می‌کنیم اما خرید بلیت در اختیار مردم است و آن‌ها باید متوجه باشند که فرزندانشان را برای تماشای کدام فیلم به سینما ببرند.»   58245        

تله سینما

خبرآنلاین