خبرگزاری مهر - گروه هنر: با راه اندازی گروه «هنر و تجربه» در سینمای ایران در چند سال اخیر نه تنها فرصت نمایش آثاری متفاوت از بدنه سینما فراهم آمده است بلکه شورای سیاست گذاری این گروه سینمایی در دو دوره اخیر جشنواره فیلم فجر سعی کرد بخشی برای داوری و اهدای جایزه به آثاری با رویکرد هنری و تجربی ایجاد کند که این آثار در اکران در گروه مربوطه نیز صاحب امتیاز می شدند. ولی حضور در بخشی از جشنواره فیلم فجر هدف غایی برنامه ریزان و مدیران گروه «هنر و تجربه» نبوده و آنها در تدارک برگزاری جشنواره ای تخصصی تر و مجزا هستند که این موضوع از سال گذشته و در مسیر برنامه ریزی سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر جدی تر مطرح شد و حال باید دید تکلیف این بخش در سال جاری چه می شود.
با امیرحسین علم الهدی مدیر اجرایی و دبیرشورای سیاستگذاری سینمای «هنر و تجربه» درباره سرنوشت برگزاری جشنواره ای مجزا برای این دسته از فیلم ها، برنامه این گروه سینمایی در سال ۹۵، نحوه انتخاب فیلم ها برای اکران در این گروه و ... صحبت کرده ایم.
*شما از سال گذشته به دنبال این بودید که جشنواره ای مستقل برای فیلم های «هنر و تجربه» داشته باشید و از قالب یک بخش در جشنواره فیلم فجر خارج شوید. حتی زمزمه هایی مبنی بر انتخاب شهری غیر از تهران برای میزبانی این جشنواره شنیده می شد، البته درباره زمان که قبل یا بعد از جشنواره فجر باشد اختلاف نظرها زیاد بود. این موضوع به کجا کشید؟
- هنوز در مرحله بررسی هستیم، زیرا تا مطمئن نباشیم که چه چیزی به صلاح سینمای ایران و گروه سینمایی «هنر و تجربه» است به سمت برگزاری یک جشنواره مستقل نخواهیم رفت. ما کشور جشنواره زده‌ای هستیم و به تعداد سالن‌های سینمایمان جشنواره داریم به طوری که تعداد جشنواره‌ها از تعداد مخاطبان بیشتر شده است.
اعتقاد ما بر این است که باید از هزینه‌های زیاد جلوگیری شود زیرا خیلی از جشنواره‌ها می‌توانند با هزینه کمتری برگزار شوند، اما با این حال با توجه به تعداد زیاد فیلم‌های گروه سینمایی «هنر و تجربه» ما ناچار به برگزاری یک جشنواره مستقل هستیم. البته این موضوع در حال بررسی استکه آیا ازجشنواره فیلم فجر جدا شویم یا به صورت مستقل یک جشنواره دیگر در یک تاریخ دیگر برگزار کنیم. ما هنوز در این رابطه به جمع‌بندی نرسیده‌ایم. با این حال نباید پتانسیل جشنواره فیلم فجر را فراموش کنیم، زیرا جشنواره های ملی و جهانی فیلم فجر می‌توانند دستاوردهای خوبی برای گروه سینمایی «هنر وتجربه» داشته باشند. ما هم‌اکنون در حال گفتگو با دبیران جشنواره ملی و جهانی فیلم فجر هستیم که آیا ماندن در کنار جشنواره و یا برگزاری یک جشنواره مستقل، در یک فضا و زمان دیگر به صلاح ما است یا خیر.
امیدوارم به زودی به یک جمع‌بندی روشن در حوزه نحوه تعامل با دو جشنواره ملی و جهانی فیلم فجر برسیم و ببینیم چه چیزی به صلاح ماست. ما می‌دانیم در سالی که باید هزینه‌هایمان را کاهش دهیم نباید به سمت یک جشنواره و هزینه جدیدی پیش برویم. شاید صلاح ما این باشد، که بخش داخلی فیلم‌های گروه سینمایی «هنر و تجربه» در جشنواره ملی و بخش بین‌المللی آن در جشنواره جهانی فیلم فجر به نمایش گذاشته شود.
*البته در جشنواره فیلم فجر، تمام نگاه‌ها به سمت سودای سیمرغ است و اگر یک فیلم در بخش «هنر و تجربه» از همه لحاظ خوب باشد، باز هم دیده نمی‌شود.
- بله. همه این مسائل در حال بررسی است که چگونه از این پروپاگاندای بخش سودای سیمرغ که تمام توجه دستگاه اجرایی و مخاطبان را به خود جلب کرده است، خلاص شویم و گروه سینمایی «هنر و تجربه» را به عنوان یک بخش جداگانه در نظر بگیریم. ما خودمان متوجه این آسیب‌ها هستیم. البته دبیر جشنواره هم باید رویکرد جدی و سیاست‌های خود برای ایجاد تغییرات در جشنواره امسال را اعلام کند. با این حال نباید فراموش کنیم که همه توجه‌ها به جشنواره فیلم فجر معطوف است. شاید ما با برگزاری جشنواره گروه سینمایی «هنر و تجربه» همزمان با جشنواره فیلم فجر، کمی قبل تر و یا بعدتر از آن در یک شهر دیگر بتوانیم توجه بیشتری را به خودمان جلب کنیم، اما خودمان می‌دانیم که در کنار هیاهوهای فرش قرمز شاید سینمای «هنر و تجربه» دیده نشود. به همین علت جلسات فشرده‌ای با دبیر جشنواره گذاشته‌ایم تا ببینیم استراتژی دوستان در آن حوزه چیست. اعضای شورای سیاستگذاری ما سابقه زیادی در برگزاری جشنواره‌های مختلف دارند به همین دلیل هدف ما این است که نهایت استفاده را از ظرفیت‌های موجود ببریم و در عین حال زیر سایه فرش قرمز و فضای پروپاگاندا نباشیم و در کنار حفط استقلال خودمان بتوانیم از برکات حضور در جشنواره فیلم فجر هم استفاده کنیم. البته چگونگی رسیدن به این خواسته، نیازمند زمان است که به امید خدا به زودی به یک جمع‌بندی در این رابطه خواهیم رسید.
*یک زمانی هر فیلمی که از اکران عادی جا مانده بود در گروه سینمایی «هنر و تجربه» به نمایش گذاشته می‌شد و گویا انتخابی وجود نداشت، اما این امر رفته رفته دچار تغییراتی شد. آیا کارشناسان اکران عوض شدند؟ چطور شد که این تغییرات ایجاد شد؟
- نه، ما از اول هم رویکردمان همین بود. به جز دو سه موردی که شاید باید در انتخاب‌های‌مان تجدید نظر می‌کردیم در باقی موارد روی تعلق فیلم‌ها به گروه سینمایی «هنر و تجربه» پافشاری کردیم. به هرحال هر کجا که انسان وجود دارد خطا هم هست، اما با این وجود به ضرس قاطع می‌توانم بگویم اعضای شورای سیاستگذاری ما نسبت به شوراهای دیگر مرتبط‌ترین افراد به اهداف و سیاست‌های گروه سینمایی «هنر و تجربه» هستند. با مرور تاریخ سینمای ایران متوجه می‌شویم شوراهایی وجود داشته است که اعضای آن هیچ ارتباطی با اهداف آن شورا نداشتند، اما تک تک دوستانی که در شورای ما هستند در حوزه گروه سینمایی «هنر و تجربه» به عبارتی استخوان خرد کرده‌اند که اگر بخواهیم اسم بیاوریم شما هم می‌توانید آنها را بشناسید. به عنوان مثال «سیف الله صمدیان» سابقه بسیاری در برگزاری جشنواره تصویر سال، مستندها و عکس‌های مطرح دارد. «هوشنگ گلمکانی» جزو ۵ منتقد برتر کشور و سردبیر یکی از مطرح‌ترین و قدیمی‌ترین مجله‌های سینمایی است. «جمال امید» بیش از ۳۰ دوره از جشنواره فیلم فجر را مدیریت کرده و در جشنواره فیلم کودک هم دستی داشته است. او یکی از مطرح‌ترین مورخان سینمای ایران است که تحلیل‌های بسیار درستی از تاریخ سینمای ایران دارد. «جمال امید» جزو معدود کارشناسانی است، که با تسلط کامل، سینمای جهان را نیز به خوبی می‌شناسد به طوری که نام تک تک عوامل فیلم‌های خارجی را می‌داند. او بیش از ۵۰ سال است، که دراین حوزه فعالیت دارد. «جعفر صانعی مقدم» بیش از سه دهه مسئولیت تربیت فیلمسازان کوتاه و مستند را برعهده داشته و جزو تهیه‌کنندگان خوب سینمای ایران است. «ایرج تقی‌پور» جزو معدود تهیه‌کنندگان فرهنگی است که سابقه مدیریت بخش‌های مختلف سینمای ایران را داشته و فیلم‌های خوبی را هم تولید کرده است. «شهرام مکری» از پیش قراولان گروه سینمایی «هنر و تجربه» است و تولیدات او عمدتا در این حوزه تعریف و معنی می‌شود. «مجید مسچی» جزو معدود کارشناس-مدیران سینما است که به زیرساخت‌های سینما کاملا مسلط است و تحلیل‌های منطقی و فنی نیز در حوزه توزیع ونمایش دارد. او بیش از سه دهه در حوزه‌های مختلف مدیریتی فعالیت داشته است. «محمدرضا فرجی» بیش از دو دهه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پست‌های مختلف دولتی بوده و مسئولیت‌های گوناگونی را بر عهده داشته است. او جزو معدود مدیران خوشنام سینمای ایران است که همچنان به فعالیت‌های خود در اداره کل سینمای حرفه‌ای می‌پردازد.
با این تفاسیر این اعضا مرتبط‌ترین شورای گروه سینمایی «هنر و تجربه» را تشکیل داده‌اند. البته ممکن است بعدها یک شورای دیگری با سلیقه دیگری روی کار بیاید که آن بحث دیگری است، ولی شاید یکی از دلایل موفقیت نسبی ما، انتخاب این ترکیب درست بود. به طوری که خروجی این ترکیب مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت و آدرسی که آنها ظرف ۲۰ ماه گذشته در همه اجزا از انتخاب فیلم گرفته تا نحوه اکران، جدول بندی و نوع تبلیغ به مخاطب دادند، توانست اعتماد عمومی را جلب کند. امیدواریم همین روند رو به پیشرفت گروه سینمایی «هنر و تجربه» ادامه پیدا کند.
*برنامه‌های سال ۹۵ شما در مسیر توسعه گروه سینمایی «هنر و تجربه» چیست؟
- ما امیدواریم به زودی سالن بابل در استان مازندران افتتاح شود. زیرا بابل یک شهر فرهنگی است و براساس جمع‌بندی که ما با دوستان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بابل داشتیم قرار بر این شد که یک سالن به ما اختصاص دهند که آن سالن هم‌اکنون در حال تجهیز است.
مجتمع فرهنگی هنری «خاتم الانبیا» در رشت دو سالن دارد که قرار است سالن کوچک آن در اختیار گروه سینمایی «هنر و تجربه» قرار بگیرد. با توجه به اینکه چند هفته پیش جلسه‌ای با مدیرکل زنجان داشتم، قرار بر این شد سالن خانه هنرمندان آنجا که هم‌اکنون درحال طی کردن مراحل تجهیز خود است در اختیار ما قرار بگیرد. امیدواریم دوستان زنجانی به سرعت بتوانند منابع مالی خود را تأمین کنند تا این سالن زودتر به گروه سینمایی «هنر و تجربه» اختصاص پیدا کند. درحال گفتگو و مذاکره با دوستان تبریزی هم هستیم. در آنجا چند سالن را دیده‌ایم و امیدواریم آن سالن‌ها به زودی تجهیز شوند. استان بوشهر درخواست‌هایی داده است که ظرف چند هفته آینده باید به بررسی سالن‌های سینمایی آنجا بپردازیم. همدان، اهواز، قزوین و چند استان دیگر هم درخواست داده‌اند.
من امیدوارم امسال بتوانیم به ۷ الی ۱۰ استان دیگر هم تجهیزات ارسال کنیم یا آنها منابع مالی خود را تأمین کنند که به زودی به گروه سینمایی «هنر و تجربه» بپیوندند. البته یکی از اولویت‌های ما این است که امسال با حمایت و همکاری سازمان سینمایی و شهرداری تهران بتوانیم جایگاه جغرافیایی و مکان اختصاصی خودمان را به دست آوریم. ما یک پردیس سه سالنه می‌خواهیم که تابلوی «هنر و تجربه» را بر فراز آن نصب کنیم و به عبارتی از مستاجری در بیاییم. ما در آن زمان می توانیم ادبیات هنر وتجربه را در همه ابعاد از نوع طراحی نمای بیرونی سالن گرفته تا برخورد نیروی انسانی و طراحی داخلی تعریف کنیم. به طوری که تمام استانداردهای این فضای فرهنگی را داشته باشد و آن پاتوقی که عرض کردم، ایجاد شود.
به هرحال ما باید دارای یک آدرس مشخص سینمایی شویم که برای مثال بگوییم سینمای ایکس مربوط به «هنر و تجربه» است به طوری که با تغییر ترکیب شورای موجود باز هم فیلمسازان بتوانند فیلم‌های خود را به نمایش بگذارند. شما توجه داشته باشید کارکرد خانه هنرمندان با رفتن «مجید سرسنگی» و روی کار آمدن «مجید رجبی معمار» تغییری نمی‌کند. ما نیز به دنبال این هستیم که با رفتن افرادی همچون من، ایوبی و یا هر کدام از متولیان، گروه سینمایی «هنر و تجربه» دچار اتفاقات ناخوشایندی نشود و دوستان فیلمساز بتوانند به کار خود ادامه دهند. البته لازمه این امر این است که ما یک مکانی را به صورت اختصاصی در اختیار داشته باشیم، زیرا در این صورت مسیر رو به رشد گروه سینمایی «هنر و تجربه» بسیار جذاب‌تر خواهد شد و دیگر مزاحمتی برای سالن‌های دیگر نخواهیم داشت. به هرحال برخی از دوستان نگران ورود ما به سینمای بدنه هستند، اما من واقعا علت آن را نمی‌دانم. به یاد دارم یک بار به یکی از منتقدان‌مان گفتم مگر ما این بچه‌ها را از خارج آورده‌ایم؟ آنها بچه‌های همین نظام هستند. این فیلمسازان در همین سینما کار می‌کنند و آینده سازان سینمای ایران هستند. شما ۱۴۰ هزار صندلی دارید و به این ۲۰۰ صندلی ما چشم دوخته‌اید؟
*شاید این موضوع به این دلیل است که فیلم‌های دیگر نسبت به آثار گروه سینمایی «هنر و تجربه» با دردسر کمتری ساخته و اکران می‌شود.
- ما مطمئنیم سطح سلیقه مردم بالاتر خواهد رفت. من به عنوان فردی که حوزه توزیع و نمایش را رصد می‌کند هرچند انتقادات جدی به یک سری از فیلم‌ها از نظر سطح کیفی دارم، اما به هر حال می‌دانم که آنها نیز لازمه سینمای ایران هستنند، زیرا سینمای ایران چاره‌ای ندارد و تاریخ سینما نشان داده فیلم‌هایی که در سطح حرکت می‌کنند همواره مورد استقبال قرار می‌گیرند که این واقعیت تلخی است. با این حال من بارها برای مثال گفته‌ام وقتی باران نمی‌بارد، با آمدن سیل و رگبار هم باید راضی بود، زیرا این سیل با وجود به جا گذاشتن برخی خرابی‌ها، باعث سرسبزی هم می‌شود.
اقتصاد سینمای ایران دچار بحران‌های جدی است و لازمه آن، تولید چنین آثاری است. البته شاید انتظار ما هم از سینمای ایران بسیار بالا است. وقتی مخاطبی که پرورش پیدا نکرده و در سطح باقی مانده است به سراغ فیلم‌هایی می‌رود که حرفی برای گفتن ندارد نباید ناراحت شد و به آن فیلم‌ها خرده گرفت. آنها هم لازمه اقتصاد سینمای ایران هستند.
*البته در دهه ۶۰ آثار کمدی ما هم در سطح بالایی قرار داشتند.
- دهه ۶۰ یک دهه نوستالژیک است و اصلا نباید آن دهه را با حالا مقایسه کرد. به هر حال یادمان باشد که فرهنگ عمومی مردم را سینمای ایران نمی‌سازد بلکه تلویزیون و ماهواره‌ها می سازند که آنها نیز در سطح حرکت می‌کنند بنابراین نباید انتظار داشته باشیم سینما یک تنه همه کارها را انجام دهد. در این مدت برخی از دوستانی که با گروه سینمایی «هنر و تجربه» مخالفت می‌کردند با واقعیت روبرو شده‌اند، زیرا متوجه شده‌اند که گروه سینمایی «هنر و تجربه» باری از دوش سینما برداشته است. ما سال گذشته نزدیک به ۲۷ فیلم سینمایی دارای پروانه ساخت را اکران کردیم. به هر حال اگر گروه سینمایی «هنر و تجربه» وجود نداشت این آثار گریبانگیر سینماهای عادی می‌شدند و همه چیز به هم می‌ریخت. نمونه این امر را ما در عید نوروز شاهد بودیم. در حال حاضر هم سه فیلم فروش تاسف‌باری دارند که اگر در گروه سینمایی «هنر و تجربه» اکران می‌شدند وضعیت بهتری پیدا می‌کردند، اما آن دوستان دچار توهم شدند و فکر کردند حالا که آثار سینمایی با فروش خوبی مواجه هستند اگر آنها هم به این فضا بیایند، فروش‌شان بهتر می‌شود اما سینما نشان داده است که همان سیر سابق خود را دارد.
یکی از اثرات مطلوب گروه سینمایی «هنر و تجربه» کارکردهای اقتصادی آن است که متاسفانه مخالفان ما به این امر توجهی نکردند و به آن بی اعتنا هستند. من به ضرس قاطع می‌گویم تجربه ۲۰ ماهه گروه سینمایی «هنر و تجربه» باعث شکل گیری کسب و کارهای خرد در تاریخ سینمای ایران شده است؛ کسب و کاری که با اعداد میلیاردی سرو کار ندارد. به طوری که اکثر فیلم‌ها از طریق بلیت فروشی در این گروه، هزینه‌های خود را تامین می‌کنند.
ما مکانیزم را به شکلی طراحی کرده‌ایم که هر کس به اندازه حق خود از بلیت فروشی، درآمد کسب کند، زیرا ما پولی به کسی نمی‌دهیم. برای مثال اگر یک فیلم ۱۵۰ هزار بلیت و یا تنها یک بلیت بفروشد همان‌قدر سهم می‌برد. در واقع یک مکانیزم رقابتی درست در جریان است.
ما زیرساخت‌ها را به درستی طراحی کرده‌ایم که در آن فعالان و فیلمسازان بر اساس فیلمی که ساخته‌اند، می‌توانند رقابت منطقی و درستی داشته باشند. بنابراین اگر فیلم آنها مخاطب داشته باشد، هزینه‌های خود را در می‌آورد و اگر هم نداشته باشد بازهم تقصیر خودشان است. می‌خواهم بگویم خدماتی که ما ارائه می‌دهیم خدمات یکسانی است. البته ما به فیلمی مانند «ماهی و گربه» خدمات ۲۰ ماهه ارائه دادیم. در حالی که یکسری از فیلم‌ها شامل خدمات ۵ ماهه می‌شوند زیرا این آثار مخاطب چندانی ندارند. به هرحال وقتی فیلمی مخاطب ندارد، ما مجبوریم آن فیلم را از چرخه اکران کنار بگذاریم، اما فیلم‌هایی همچون«پرویز»، «ماهی و گربه»، «آتلان»، «شش قرن و شش سال»، «احتمال باران اسیدی»، «خواب تلخ»، «یحیی سکوت نکرد» و «اعترافات ذهن خطرناک من» ۱۰ ماه اکران شدند. بعد از انقلاب گروه سینمای «هنر و تجربه» جزو معدود تجربه‌هایی بود که با یک هزینه پایین، اما با خروجی بالا شکل گرفت. گروه سینمایی «هنر و تجربه» کاملا در راستای سیاست‌های عالی نظام مانند اقتصاد مقاومتی شکل گرفت. با بستر‌سازی ما، توانایی‌های فیلمسازان جوان در گروه سینمایی «هنر و تجربه» خود را به منصه ظهور رساند و توانست کسب و کار خرد را شکل بدهد. به طوری که بدون اینکه حتی یک ریال هم برای برای این گروه سینمایی هزینه صرف شود فیلم ساخته می شود.
یکی دیگر از اثرات مطلوب گروه سینمایی «هنر و تجربه» شناسایی یک سری از عوامل سینمایی کاربلد برای آینده است، عده‌ای شاید به اشتباه به این گروه سینمایی آمده‌اند و بجای اینکه خودشان را در گستره ۱۴۰ هزار صندلی محک بزنند، ابتدا در هزار و ۱۰۰ صندلی می‌آزمایند که ببینند آیا مناسب این فضا هستند و یا نه و یا اصلا به اشتباه وارد سینما شده‌اند. ما خودمان می‌دانیم یکی از کارکردهای مطلوب ما در آینده شناسایی سره از ناسره در همه حوزه‌ها از قبیل کارگردانی، فیلمبرداری، صدابرداری، بازیگری، تدوین و ... است. به هر حال یکسری با آدرس‌های اشتباهی به سینما آمده‌اند. این‌روزها عده‌ای با در دست‌گیری یک موبایل و تهیه یک سری تصاویر، فیلمساز می‌شوند در حالی که لازمه فیلمساز شدن خاک صحنه خوردن، استمرار، نبوغ، جسارت و خلاقیت است.
این امکان را داده‌ایم که اگر شورا رگه‌هایی از یک استعداد را در یک فیلم ببیند آن فیلم به نمایش گذاشته شود، اما باقی مسائل همچون داشتن مخاطب و رویارویی با منتقدان بر عهده فیلمساز است، زیرا در این صورت مشخص می‌شود که آیا آن فیلمساز به درستی به این عرصه پا گذاشته است یا نه. ما می‌دانیم یکسری به اشتباه وارد این عرصه شده‌اند و در حال محک زدن خود در یک محیط جمع‌وجورتری هستند و با این روند قطعا در آینده یکسری از فیلمسازان را در سینما نخواهیم دید؛ همان فیلمسازانی که با یک فیلم فکر می‌کنند کارگردان شده‌اند. چنین افرادی یا برای فیلم‌های بعدی، خود را به روز می‌کنند و یا اینکه سراغ ساختار و یک شغل دیگر می‌روند. به هر حال به نظر من برای ارزیابی درست گروه سینمایی «هنر و تجربه» و شناسایی کارکردهای مثبت و منفی آن هفت سال زمان نیاز است تا این گروه سینمایی بتواند خدمات خود را به جریان اصلی سینمای ایران ارائه دهد و در مقابل خدماتی از آن دریافت کند.
البته گروه سینمایی «هنر و تجربه» به عنوان یک مکمل در کنار سینمای اصلی رفته رفته در حال تعریف خود است که این دستاورد مثبتی برای سینمای ایران محسوب می‌شود.